Bant
kunst, monumenten, historische luchtfoto’s en weetjes
Ligging van Bant:
Een dorp met geschiedenis en kunstzinnige waarde
Bant, een charmant dorp in de Noordoostpolder, ligt gunstig aan de snelweg A6, tussen Emmeloord en Lemmer. De dorpskern bevindt zich op slechts vijf kilometer van het prachtige Kuinderbos. Interessant genoeg laat historisch kaartmateriaal zien dat Bant oorspronkelijk gepland was op de kavel tussen de Creilervaart en de Noorderringweg, bekend als Kavel Tiesingha. Uiteindelijk werd besloten om de locatie te wijzigen, hoewel de reden hiervoor onbekend blijft.
In de buurt van de oude grasdrogerij ligt nog steeds een zwaaikom voor de scheepvaart, een overblijfsel uit de tijd dat arbeiderskamp Westvaart hier gevestigd was. Dit kamp, genoemd naar de huidige Creilervaart, herinnert aan een belangrijk stuk geschiedenis van Bant.
Herkomst van de naam Bant
De naam Bant is nauw verweven met het verleden. Het dorp ontleent zijn naam aan het vroegere Bantega, gelegen in Lemsterland. Dit gebied strekte zich in vroeger tijden uit tot aan het huidige polderlandschap. De betekenis van Bant is “streek” of “gebied,” maar het woord kan ook verwijzen naar “bentgras,” een grassoort die groeit op vochtige zandgrond. Deze connectie met natuur en land is ook zichtbaar in namen zoals Banterakkers en in regionale dialecten zoals die van Vollenhove.
Geschiedenis van Bant: kerken, scholen en een bijzonder verleden
De bouw van Bant begon in 1951. Het dorp kent een rijke geschiedenis, waaronder het voormalige arbeiderskamp Westvaart, dat na de oorlog kort dienst deed als NSB-kamp. Dit kamp, met bewakers en wachttorens, bood een bijzondere blik op de naoorlogse tijd. Later werd het kamp omgevormd en speelden er experimenten met gevangenenbeleid, wat het een unieke plek in de Nederlandse geschiedenis maakt.
De hervormde kerk van Bant, gelegen aan Het Midden, speelde een rol in de Nederlandse filmgeschiedenis. In 1998 werd deze kerk gebruikt als decor voor de film Abeltje, wat de verbinding van Bant met kunst en cultuur benadrukt.
Scholen vormen eveneens een belangrijk onderdeel van het dorpsleven in Bant. Het dorp beschikt over goed onderwijs en biedt een warme gemeenschap voor gezinnen met kinderen. De combinatie van geschiedenis, kunst en scholen maakt Bant tot een veelzijdige en inspirerende plek om te wonen en te bezoeken.
Kunst en vieringen in Bant
In juni 2016 vierde Bant zijn 65-jarig bestaan met diverse evenementen, waarin ook kunst en cultuur een centrale rol speelden. Het dorp heeft een rijke traditie van gemeenschapszin en creatieve expressie. Met zijn ligging nabij natuurgebieden en zijn historische connecties blijft Bant een interessante bestemming voor liefhebbers van kunst, geschiedenis en rust.
(AI-SEO)
Ooit gemaakt door de Noorderringweg tijdens een feestweek, het wapen van Bant.
Bant vlag
Cultuur en monumenten:
Een overzicht van zowel beeldende kunst in de openbare ruimte, herinnerings- of herdenkingsmonumenten en cultuurmonumenten in Bant .
Oude luchtfoto’s Bant
Bron:
Bovenstaande foto’s staan op de website van het Nationaal Archief (link) en maken deel uit van de ‘Fotocollectie Rijksvoorlichtingsdienst Eigen’. Auteursrechthebbende is veelal Aviodrome Luchtfotografie Lelystad. De fotograaf is veelal KLM Aerocarto. De foto’s worden hier ’embeded’ getoond maar staan op bovengenoemde website, alwaar ze in een veel betere resolutie te bekijken zijn en bij AVIODROME Luchtfotografie Lelystad voor een klein bedrag te bestellen zijn.
Enige foto’s Bant
Scholen in Bant
De Chr. lagere school ‘De Schamei’ (Noordwend 2) werd in 1951 gebouwd als tweeklassige school naar plannen van P. Christiaanse en is in 1986 met twee klassen uitgebreid. Christiaanse ontwierp ook de in 1951-’52 opgetrokken openbare lagere school ‘De Wending’ (Zuidwend 4), een vierklassige school met personeelskamer en later speel-werklokaal.
Oorspronkelijk
- 1952 openbare lagere school 1952
- 1952 christelijke lagere school ‘De Schalmei’ 1951
- 1954 RK lagere school – 3 lokalen
Actueel
- SWS De Wending Samenwerkingsschool
fusie (jaren ’80) van OLS (1952) en RK school (1952) - CBS De Schalmei – christelijke basisschool
In Bant zijn de eerste gesprekken tussen ouders opgestart voor een mogelijke fusie tussen de twee scholen daar. “Daar staan we als bestuur wel open voor”, zegt Timmermans. “Maar het initiatief moet vanuit het dorp komen. Als bestuur zeggen we dat het niet iets is wat moet. We zijn ook afhankelijk van de gemeente.”
De Banterweg
De Banterweg is ouder dan Bant en dus niet naar Bant maar naar het Lemsterlandse Bant genoemd. Bant is pas in tweede instantie aan het plan voor de polder toegevoegd. Deze toevoeging heeft onder meer consequenties voor de wegen rond Bant. Aanvankelijk heet de weg van Emmeloord naar Lemmer de Bumaweg.
Later wordt de weg van Emmeloord tot Bant Banterweg en van Bant tot Lemmer Lemsterweg. Deze benaming heeft weer tot gevolg dat de oude Lemsterweg een nieuwe naam moet krijgen en wordt voor Friese Weg gekozen. Later verandert in Rijksweg 50, nu A6. Van de oorspronkelijke benamingssystematiek is dan niets meer over. De naam Banterweg komt niet helemaal uit de lucht vallen. Aanvankelijk is het de naam voor de weg die nu Schoterpad heet. De Banterweg, ook wel N718 is een provinciale weg. De weg loopt, globaal gezien, noord zuid en is zes kilometer lang.
Hij wordt aangelegd in 1941. Eerst is er een pontje om de Creilervaart over te steken. In 1950 wordt de brug gerealiseerd. Het fietspad komt begin jaren zestig gereed. De brug moet worden verbreed. De boeren langs de Banterweg raken een strook land kwijt. Als compensatie krijgen zij de ijzeren hoekprofielen uit de brug waarmee de afscheiding fietspad en tuin wordt gemarkeerd.
Straten en wegen
Op grond van de naam Banterakkers in Lemsterland heeft men voor Bant straatnamen gekozen die met de akker samenhangen: NOORDAKKER, ZUIDAKKER, INSTEEK, KORTE OMGANG, LANGE OMGANG, NOORDWEND en ZUIDWEND. Een ‘wend’ is het eind van een akker, daar waar de boer de ploeg moet keren of wenden. Ook voor de meer recente uitbreiding werden namen uit de akkerbouw gekozen. De TWEESCHAAR, een straat die ook echt op de akker is gebouwd, herinnert aan de ploeg die hier zijn dubbele voren trok. De OOSTAKKER kreeg zijn naam in 1976. Drie jaar daarvoor had men nog de naam Dwarssteek laten vallen voor een naam die met de akkerbouw niets te maken heeft, DWARSSTRAAT. Net als de andere niet-akkernamen HET MIDDEN en BUITENOM geeft deze naam de ligging van de straat
ten opzichte van het dorpsplan aan. DE GEER had oorspronkelijk een ‘gerende’ (schuin toelopende) richting ten opzichte van de Lange Omgang.
Tot 1998 bestond De Geer uit twee gedeelten: de straat tussen Buitenom en Dwarsstraat, en het doodlopende zijstraatje van Het Midden. Aan dat laatste, doodlopende stukje van De Geer lag maar een woning, maar die bleek vaak onvindbaar: niemand vermoedde, dat ook dat straatje nog De Geer heette. Op verzoek van de bewoner werd het doodlopende De Geer gewijzigd in BOS-
HOEK, en en passant werd dit ook de naam voor het gedeelte van Het Midden waar de Boshoek op uitkomt. Na bijna een halve eeuw hadden deze straatdelen van Bant opgehouden De Geer respectievelijk Het Midden te zijn; voor de overige gedeelten bleven die straatnamen wel gehandhaafd.
De SPORTSINGEL loopt langs de sportvelden.
In 1987 kreeg de nieuwe weg op het industrieterrein langs de Oosterringweg de naam BANTERKADE. De verbinding tussen Banterkade en Oosterringweg werd vijf jaar later HET RISTER genoemd, een naam die weer duidelijk in de rij van Banter akkemamen past. Een ‘lister’ is het strijkbord van een ploeg, dat de aarde omkeert en in de voor weipt.
Ook de noordoostelijke uitbreiding van Bant kreeg in de jaren negentig namen die ontleend zijn aan werktuigen waarmee de akker bewerkt wordt: VOREN-PAKKER (‘werktuig dat de gekeerde ploegsneden aandrukt’), KOOIWIEL (‘kooiachtige constructie om de wielen van een tractor, om al te diep wegzakken te voorkomen’) en DE MARKEUR (‘grote hark die over het veld getrokken wordt en waarvan de tanden de afstand van de rijen aangeven waar gepootof geplant moet worden’). De verbinding tussen deze wijk en Tweeschaar krijgt bij die gelegenheid ook de naam Tweeschaar.
De BANTERWEG is ouder dan Bant, en dus ook niet daarnaar, maar naar het Lemsterlandse Bant genoemd. Bant, en ook Creil, Tollebeek en Kraggenburg
zijn pas in tweede instantie aan het plan voor de polder toegevoegd. Die toevoeging had onder meer consequenties voor de wegen rond Bant.
De oorspronkelijke naamgeving van de belangrijkste wegen en vaarten was bijzonder logisch van opzet. De drie hoofdvaarten heten naar de respectieve bestemmingen van het scheepvaartverkeer Lemster-, Urker- en Zwolse Vaart.
Naast deze vaarten liggen wegen die dezelfde namen droegen: Lemstenveg, Urkerweg en Zwolsche Weg – de laatste werd trouwens al snel omgedoopt in Vollenhoverweg. De namen van de wegen aan de overzijde van de vaarten ontbrak het al evenmin aan logica. De weg die naar Friesland leidde werd genoemd naar de Fries ir. A. Buma, oprichter en eerste voorzitter van de Zuiderzeevereniging, de weg die naar het westen gaat kreeg de naam van de Amsterdammer mr. G. Vissering, voorzitter van de Zuiderzeevereniging en ondervoorzitter van de Zuiderzeeraad, en de weg naar het oosten werd genoemd naar het Drentse Tweede-Kamerlid mr. H. Smeenge, onvermoeibaar propagandist voor de inpoldering. Dit toonbeeld van overzichtelijkheid heeft het niet lang volgehouden. De Visseringweg werd Karel Doormanweg, de Smeengeweg en de Bumaweg verloren hun naam bij de aanleg van Kraggenburg respectievelijk Bant. De Smeengeweg ging Leemringweg/Kraggenburgerweg heten, de Bumaweg werd
van Emmeloord tot Bant Banterweg en van Bant tot Lemmer Lemstenveg. Dat had weer tot gevolg dat de oude Lemsterweg een nieuwe naam moest krijgen,
en daarvoor koos men Friese Weg (inmiddels Rijksweg 50). Van de oorspronkelijke systematiek is dan niets meer over.
De naam Banterweg komt niet helemaal uit de lucht vallen: dat was de naam voor de weg die nu Schoterpad heet. De namen van Vissering, Buma en Smeenge leven voort in die van de gemalen die zich aan het eind van de Urker-, Lemster- en Zwolse Vaart bevinden; vlakbij de wegen die ooit naar hen genoemd waren.
De OOSTERRINGWEG, het oostelijke gedeelte van de ringweg door de polder, gaat te Bant over in het noordelijke gedeelte, de NOORDERRINGWEG.
Parallel aan de Noorderringweg lopen de POLENWEG en de POLENTOCHT. Ze zijn genoemd naar Lipowski, Sloma, Brillowski en Pufelski, Poolse soldaten in Duitse krijgsdienst, die contact onderhielden met de illegaliteit. Deze was daardoor op de hoogte van Duitse plannen om de polderdijk op te blazen. De algemeen verbreide opvatting, dat de Polen een aandeel hadden in het voorkomen daarvan, is later weersproken SCHOTERWEG, SCHOTERPAD en SCHOTERTOCHT heten naar het achterliggende Schoterland. Naar het Wellerzand bij Kuinre zijn de WELLER-ZANDWEG en de WELLERZANDTOCHT genoemd.
De brug waarmee de Oosterringweg over de Lemstervaart wordt geleid, heette Banterbrug. Heette, want het is maar de vraag of de huidige oeververbinding ook recht heeft op een naam. In de noordoostpolder hebben alleen de beweegbare bruggen een naam gekregen; de bruggen over de Emmeloorder gracht zijn een uitzondering, maar de namen daarvan zijn dan ook pas naderhand tot stand
gekomen. Bij de aanleg van Rijksweg 50 is de Banterbrug (en ook de Ruttense Brug) in het viaduct over die weg opgenomen. Zij verloor daarmee haar beweegbaarheid en daarmee dus eigenlijk het recht op haar naam. Weliswaar gebeurde dat nooit bij officieel besluit, maar het is niet aannemelijk dat deze brug, in status niet te onderscheiden van een brug over een tocht, in tegenstelling tot die tochtbruggen wel een naam zou hebben.