Kunst in Flevoland
‘Land Art’
Landschapskunst
Tijdens de aanleg van de Flevopolder besloten de ingenieurs en planologen de gelegenheid te baat te nemen en een aantal grote kunstwerken te realiseren. Kunst in Flevoland. Ze richtten zich daarbij op een kunstvorm die tot hun verbeelding sprak: Land Art. In de Verenigde Staten was deze stroming in de jaren zeventig populair en waaide via tentoonstellingen als Sonsbeek Buiten de Perken (1971) in Arnhem over naar Nederland. Het resultaat is een collectie van zeven landschapskunstwerken van internationale kunstenaars.
Flevoland heeft nu 9 landschapskunstwerken
- 2 in Noordoostpolder
- 3 in Oostelijk Flevoland
- 4 in Zuidelijk Flevoland
10e landschapskunstwerk in Pampushout Almere
Het Flevo-landschap heeft de Pampushout in Almere een nieuw landschapskunstwerk geschonken.
De sculptuur ‘Cityscape follows Manscape’ van Lieke Frielink vraagt aandacht voor het bijzondere polderlandschap.
“We voegen met deze Land Art waarde aan het landschap toe en vragen aandacht voor de bescherming ervan bij toekomstige stedelijke ontwikkelingen”, vertelt directeur Ben Huisman van Het Flevo-landschap. “De open en ogenschijnlijk ‘lege’ ruimtes van de lange zichtlijnen richting de dijk hebben betekenis. Het is erfgoed om te koesteren. Als polderbewoners vergeten we wel eens hoe bijzonder het landschap van (zuidelijk) Flevoland is. De grote rechte lappen nieuw land werden door mensenhanden op de voormalige Zuiderzee veroverd en kregen hun invulling op de tekentafel.” Het kunstwerk stimuleert daarmee ook het gesprek over de toekomst van Pampushout, waar ‘natuur dichtbij’ belangrijk is voor huidige en nieuwe bewoners en behoud van dit voor Almere karakteristieke landschap.
Verleden, heden en toekomst
Het idee voor het kunstwerk komt van ontwerpster Lieke Frielink (1989), geboren in Almere. Ze sloot haar masteropleiding Social Design aan de Design Academy Eindhoven af met een ontwerpend onderzoek naar de gebiedsontwikkeling van Almere Pampushout. Hierbij bracht zij verleden, heden en toekomst bij elkaar in het ontwerp van de sculptuur. Het Flevo-landschap was zo enthousiast dat ze opdracht gaf tot realisatie.
Frielink: “Ik nodig met mijn werk mensen uit om de omgeving op een andere manier te bekijken. Cityscape follows Manscape vestigt de aandacht op hoe mensen Flevoland hebben vormgegeven, maar vraagt ook aandacht voor de toekomst: hoe kan de stad zich hier ontwikkelen in samenhang met het bestaande landschap? Hoe houd je bij stedenbouw aandacht voor openheid en natuur?”
Zichtlijnen
De landschapsontwerpers van het eerste uur tekenden voor het zuidelijk deel van de Flevopolder een groen-blauw raamwerk, om de jonge stad beschutting te bieden in de nog kale polder. Landbouwpercelen wisselen af met bosvakken, open plekken, bomenrijen, rietkragen, met erlangs wegen, paden en vaarten. Ze deelden de open en gesloten ruimtes zo in dat er zichtlijnen ontstonden tot wel 4 kilometer lang.
Elke zichtlijn komt uit op een ander stuk van de Oostvaardersdijk. Hierdoor werken de lijnen als oriëntatiemiddel en maken de dijk volwaardig onderdeel van het landschap. Dit raamwerk is nog altijd terug te zien in het landschap bij de Pampushout.
De sculptuur lijkt in eerste instantie niets met de omgeving te maken te hebben. Totdat je het punt vindt waarop je de samenhang ziet en de schoonheid van het verleden ontdekt. De sculptuur bewaakt een zichtlijn en vertelt zo het verhaal van dit jonge tekentafellandschap met de dijk als haar lijfwacht.
Land Art langt het Fischerpad
Het kunstwerk staat langs het fietspad Fischerpad, ter hoogte van de Hoge Wetering (voorheen Galjoottocht), waar je in de verte de dijk kunt zien liggen. Het is gemaakt van Cortenstaal. Dat heeft een natuurlijke uitstraling die goed past bij het natuurgebied en is duurzaam, weerbestendig en onderhoudsvrij.
Officieel geopend op 11 september 2020 door Hilde van Garderen (wethouder cultuur Gemeente Almere ), Michiel Rijsberman (gedeputeerde cultuur Provincie Flevoland
) directeur Ben Huisman en voorzitter RvT Truus Sweringa van Het Flevo-landschap, en ontwerpster Lieke Frielink.
Bron: https://www.flevo-landschap.nl
9e landschapskunstwerk
Het nieuwste landschapskunstwerk van Flevoland is vanaf 12 oktober toegankelijk voor publiek.
Het monument van de Zwitserse kunstenaar Bob Gramsma staat in Dronten en draagt de naam ‘Riff, PD #18245’. Het kunstwerk is ontworpen ter ere van het 100-jarig bestaan van de Zuiderzeewet. Daarin werd de aanleg van de Afsluitdijk en de drooglegging van Flevoland bepaald.
Riff, PD #18245 bestaat onder meer uit heipalen, stalen structuren en 15.000 kubieke meter grond. De bouw van het kunstwerk begon in augustus 2018. In totaal heeft het project zo’n € 723.000 gekost.
Omroep Flevoland heeft een geweldig mooi item gemaakt over de totstandkoming van dit kunstwerk.
Het duurt wel 38 minuten !
Afvallen
De provincie Flevoland heeft op 26 nov 2020 spijlen geplaatst op het landschapskunstwerk Riff. Deze moeten voorkomen dat bezoekers het kunstwerk beklimmen.
8e landschapskustwerk
Eind jaren zeventig verrees in het Waterloopbos de Deltagoot. Een meer dan 200 meter lange betonnen kolos. Hierin werden metershoge golven gemaakt ten behoeve van de Stormvloedkering in Zeeland. Daarna volgden vele andere onderzoeken zoals aan dijken en windmolens op zee.
In 2015 kreeg Natuurmonumenten het hele bos en de Deltagoot in eigendom. Natuurmonumenten vroeg de kunstenaars Ronald Rietveld en Erick de Lyon om raad. Zij bedachten Deltawerk//. Een gigantisch kunstwerk gelegen in een waterspiegel. Een kunstwerk van ongekende omvang die niemand onberoerd zal laten. Het beton, ooit recht in een strakke lijn, staat nu schots en scheef. Hierop zullen korstmossen, mossen en planten als varens een plek vinden. Zo wordt Deltawerk// een groen monument. Als ode aan de honderden waterloopkundige onderzoeken die in het Waterloopbos zijn uitgevoerd.
PIER+HORIZON van Paul de Kort
Nog voor de inpoldering van de Noordoostpolder lag op deze plek in het water van de Zuiderzee (nu het Zwarte Meer) een zes kilometer lange strekdam. De strekdam moest er voor zorgen dat de scheepvaart makkelijker Zwolle kon bereiken. Op het eindpunt stond een lichtwachtershuis Oud Kraggen-burg . De lijn is vanuit de lucht nog goed zichtbaar in het verkavelingspatroon van de polder. Een klein deel van deze dam is door Paul de Kort in ere hersteld en tot centrale as van zijn kunstwerk gemaakt. Het betonnen fietspad ligt exact in het verlengde van de pier waardoor de lijn van het kunst- werk naar Oud Kraggenburg versterkt wordt.
Rond de as van PIER HORIZON drijven 20 meter lange kraggen (riet- matten), die aan één zijde zijn bevestigd aan een paal. De kraggen functioneren als een soort windwijzers: bij sterke wind en stroming wijzen ze allemaal in dezelfde richting. De palen staan opgesteld in een streng zeshoekig raster. Dit verwijst naar het Centrale Plaatsen Model waar architect en stedenbouwkundige Cornelis van Eesteren zijn ontwerp voor de ruimtelijke indeling van de Noordoostpolder op baseerde. De titel van het kunstwerk is een ode aan Piet Mondriaan en zijn schilderijenserie Pier and Ocean (1915)
Iedere ochtend, als de zon in het oosten exact in lijn staat met de pier en de webcam, wordt een foto gemaakt. Geleidelijk groeit een serie foto’s die het kunstwerk in een heel andere tijdsdimensie zichtbaar maakt.
Deze serie foto’s is te zien op www.pierplushorizon.nl.
Robert Morris: Observatorium (1977)
Het Observatorium werd eerder gerealiseerd bij Velsen in het kader van de grote tentoonstelling Sonsbeek Buiten de Perken (1971), maar daar moest het wijken voor nieuwbouw. In samenwerking met het Stedelijk Museum Amsterdam werd besloten het bij Lelystad opnieuw te maken, in het toen nog uitgestrekte, lege landschap. Het kunstwerk verwijst naar prehistorische plekken waar de zon en de planeten geobserveerd werden, zoals Stonehenge in Engeland.
Kunstenaar Robert Morris is woensdag 28 november 2018 op 87-jarige leeftijd overleden.
Het Observatorium van Robert Morris bestaat uit twee concentrische aarden wallen. In deze cirkels zijn drie v-vormige uitsparingen gemaakt die een blik werpen op het polderlandschap. Door het middelste stalen vizier is aan het begin van de lente en de herfst, wanneer de dag en de nacht even lang zijn, de zonsopkomst te zien. De stenen wiggen aan weerszijden laten de zonsopgang zien op 21 juni en 21 december.
Daniel Libeskind: Polderland Garden of Love and Fire (1997)
Het kunstwerk was erg beschadigd en is momenteel door de gemeente geheel verwijderd voor reconstructie. Naar verwachting wordt het voorjaar 2017 opnieuw geplaatst.
In Almere Pampus liggen vijf elkaar kruisende lijnen als een vreemd schriftteken in het landschap. Drie smalle kanalen, een voetgangerspad en een strook zwart grind met een sculptuur van aluminium wanden vormen het Land Art project Polderland Garden of Love and Fire van architect Daniel Libeskind. Eén van de grootste Spaanse mystici en dichters Juan de la Cruz inspireerde Libeskind met zijn gedicht ‘De levende vlam van de liefde’.
In Polderland Garden of Love and Fire verbinden de lijnen mensen in andere plaatsen en tijden met elkaar. De drie kanalen staan symbool voor de imaginaire verbinding van drie steden: Salamanca, de stad waar Juan de la Cruz studeerde, Berlijn, waar Libeskind op dat moment woonde en werkte en Almere, de plaats waar het kunstwerk ligt.
Marinus Boezem: De Groene Kathedraal (1996)
In het geometrische polderlandschap van Flevoland staat een ‘gotische’ kathedraal. Geen hemelshoge stenen gewelven, metershoge glas-in-lood ramen met goddelijke taferelen of galmende koorgangen, maar een kathedraal gevormd door een groep Italiaanse populieren. Kunstenaar Marinus Boezem ontwikkelde in 1978 het idee voor dit Gotisch Groei Project. In 1987 plantte hij op uitnodiging van de ingenieurs van de Rijksdienst IJsselmeerpolders (RIJP) 178 populieren (Populus Nigra Italica) volgens de plattegrond van de Notre-Dame van Reims.
Tussen de bomen liggen betonnen paden die de ribben van de kruisgewelven weerspiegelen. De schelpencirkels rondom de bomen verwijzen naar de zee die daar ongeveer een halve eeuw geleden nog was. Boezem ziet de gotische kathedraal als hoogtepunt van het menselijk kunnen, net als de creatie van de polders van Flevoland op de bodem van de voormalige Zuiderzee.
Richard Serra: Sea Level (1996)
Als een waterpas ligt Sea Level van de Amerikaanse kunstenaar Richard Serra midden in het landschapspark De Wetering. De twee betonnen muren lopen dwars door het park dat landschapsarchitect Pieter van der Molen in 1986 ontwierp met kunstenaar Bas Maters. De muren, elk tweehonderd meter lang, staan diagonaal in elkaars verlengde aan weerszijden van een kanaal. Aan de uiteinden vloeien de muren nauwelijks merkbaar over in het landschap, terwijl ze in het midden, op het diepste punt van het park, enkele meters hoog zijn.
Sea Level geeft fysieke betekenis aan het begrip zeeniveau: zonder de dijken zou het waterniveau tot aan de bovenste rand van de muren staan. Lopend langs de muur wekt het kunstwerk het gevoel op dat je ‘kopje onder gaat’ – waarna je even verderop weer langzaam boven komt drijven.
Antony Gormley: Exposure (2010)
Balancerend op de grens van land en water kijkt een 26 meter hoge gehurkte man uit over het Markermeer.
Antony Gormley raakte gefascineerd door de maakbaarheid van de nieuwe polder en liet zich voor dit gigantische kunstwerk inspireren door het maagdelijke landschap. Rijdend door de polder ontdekte hij een landschap met een ritmiek van rechte lijnen van kanalen, akkers en windmolens.
De hoogspanningsmasten die als een zenuwstelsel in Flevoland liggen, liet hij in Exposure terugkomen.
Al van veraf is het kunstwerk te herkennen als een transparante menselijke vorm. Hoe dichter bij je komt, hoe abstracter en indrukwekkender dit complexe staaltje ingenieurskunde wordt. Gormley neemt vaak de menselijke vorm als uitgangspunt. Meestal gebruikt hij daarbij zijn eigen lichaam als voorbeeld.
Piet Slegers: Aardzee (1982)
Met vijf hectare, net zo groot als de omliggende landbouwkavels, is Aardzee één van de grootste kunstwerken in Nederland. Het kunstwerk is via twee voetgangersbruggen te betreden. Tussen de beschutting van de glooiende taluds, die als opstuwende golven door het landschap rollen, lopen paadjes bedekt met blauwgrijze schelpen, een verwijzing naar lucht en water. De schijnbaar willekeurig geplante bomen versterken het gevoel van beschutting.
Aardzee voelt als een oase van rust midden in de open polder. Als een gestolde beweging van de zeebodem ligt het tussen de vlakke akkers in. De waterspiegel van de waterpartij is het enige horizontale oppervlak tussen de hellingen. Met dit landschapskunstwerk refereert Slegers aan de transformatie van de wilde Zuiderzee naar het serene polderlandschap en de dialoog tussen de elementen aarde en water.
Bron en foto’s : www.landartflevoland.nl