Zuidvaart

Duitse methoden in de Noordoostpolder
Ergerlijke mishandelingen in gevangenkampen

Cantine Kamp Zuidvaart

Er wordt een naam gefluisterd in de polder.  Zuidvaart…

Er gaan geruchten over ergerlijke mishandelingen. Er worden staaltjes verteld, hoofden geschud.Zuidvaart, Zwolsche vaart…
Is het waar? Er worden onderzoeken ingesteld.
Zuidvaart, Zwolsche vaart, Marknesse..
Nog zijn het uitzonderingsgevallen. Een polderpredikant voert actie, rapporteert, protesteert!
Er moet werk van worden gemaakt. Het zal niet langer bij fluisteren of geruchten blijven. Er moet openlijk worden geprotesteerd!
Het is niet voor het eerst, dat er wordt gesproken over verschillende staaltjes van onmenselijke behandeling in gevangenkampen. Tot nu toe waren de gevalletjes te incidenteel om er de trom over te roeren. Maar nu die gevallen toe nemen en de algemene verontwaardiging groeit, wordt het tijd, dat de ergerlijke mishandelingen openbaar worden gemaakt, opdat er zo spoedig mogelijk voor kan worden gezorgd, dat er een eind aan komt. Want dat het hier slechts uitzonderingsgevallen betreft, en dat de opperste leiding er zeker niet mee instemt, mag hier op de voorgrond worden gesteld.

Zuidvaart.

Zuidvaart is een beruchte naam geworden. Spreekt men in de polder over mishandeling van politieke gevangenen, dan wordt in de eerste plaats Zuidvaart genoemd.
Is het een wonder, dat ds. Jalink van Marknesse er eens een kijkje wilde nemen?
En is het een wonder, dat de kampcommandant en de bewakingstroepen hem er maar liever niet toelieten? Maar de polderpredikant kon tenslotte toch niet worden geweerd en hij bracht een hele middag en een hele avond op de kamers van de gevangenen door. Wat hij ervoer was voldoende voor het opstellen van een rapport, waaruit zijn menselijke verontwaardiging duidelijk sprak. En dank zij zijn actie is er onmiddellijk het nodige ondernomen om aan deze toestand een eind te maken. De Dienst van Kampbeheer doet al het mogelijke om uitwassen te voorkomen.
Zuidvaart…
De gevangenen beven er voor Piet den Knuppelaar en voor Iwan de Verschrikkelijke. We denken onwillekeurig aan de beulen uit de Duitse concentratiekampen, al stuit het ons tegen de borst, een vergelijk te trekken…

Staaltjes.

Maar als we de staaltjes vernemen…
Enkele gevangenen hebben voor straf twee dagen en nachten in een transformatorhuisje, dat onder stroom stond, doorgebracht. Zonder eten!
Sinds 31 augustus is er geen boter verstrekt.
Voor hard werken worden er aan de gevangenen door de werkleiding extra bonnen voor roggebrood verstrekt. Maar de kampbeheerder honoreerde die bonnen niet. Wel konden enkele gevangenen enige tijd nadien drie kruiwagens vol beschimmeld roggebrood naar de vuilnisbelt rijden. Ook het eten, dat de bewakingstroepen over houden, wordt weggegooid. En wil een hongerige gevangene eens een half beschimmeld roggebroodje achterover drukken, dan mag hij het voor straf drie uren lang in de hoogte houden!
Het geval de Rijke.

Het geval de Rijke is in de polder al vrij goed bekend. Mr. De Rijke, oud-commissaris van Overijssel, heeft van niemand bepaald een sympathie, maar de beestachtige wijze waarop hij werd behandeld, heeft een ieders verontwaardiging opgewekt.
Hij had honger en nam een stuk brood uit een afvalemmer. Dat werd diefstal genoemd. Hij moest drie uren lang een tienponds roggebrood in de hoogte houden. Hij zakte in elkaar. Hij werd “bijgebracht”. B.S.-ers lieten hem schoenen en sokken uittrekken. Op blote voeten moest hij door het scherpe riet en over een sintelpad lopen. Zijn voeten begonnen hevig te bloeden. Hij keerde zich om en riep wanhopig: “Ik kan niet meer”. Een B.S.-er schoot hem als antwoord in het been. Hij werd een half uur aan zijn lot over gelaten en daarna naar het ziekenhuisje in Vollenhove gebracht. Daar werd zijn been geamputeerd…

Straffen.

Verschillende leden van de bewakingstroepen zijn zeer vernuftig in het uitdenken van straffen. En die dat niet zijn volgen stomweg voorbeelden van anderen op. Dat wil zeggen: voorbeelden van Duitsers!
Het is te Zwolsche vaart voorgekomen, dat een gevangene tot driemaal toe met zijn gezicht in het prikkeldraad werd gesmeten.
Te Marknesse werd het hele kamp verantwoordelijk gesteld voor een stommiteit van de bewakingstroepen, die een gevangene lieten ontsnappen. Alle gevangenen moesten een half uur, met de handen vooruit, op de hurken zitten. Voor een breukpatient bestond geen pardon!
Met dergelijke dingen wordt trouwens wel eens vaker geen rekening gehouden. Schrijft de dokter voor, dat een gevangene rust moet houden of dat hij niet op blote voeten mag werken… Menige bewaker vindt er voldoening in, dan juist tegen het geneeskundig advies te handelen!
Het is ook voorgekomen, dat alle kameroudsten, op drie voet afstand staande, scheef tegen de muur moesten leunen. Ze mochten de muur alleen met de neus raken. Steunde men even met het voorhoofd, dan bracht een slag met een geweerkolf in de nek de ongelukkige al spoedig van zijn dwaling terug.

Uitzonderingen.

Nog zijn ze uitzonderingen, deze weerzinwekkende gevallen. De Directie, de Dienst van kampbeheer, de geneeskundige dienst, de heer Kamphuis…zij zijn er alle zeer op tegen, dat in gevangenkampen zo wordt opgetreden. Vooral ook dank zij ds. Jalink wordt er een streng onderzoek ingesteld.
Het is zeer gewenst, dat er thans dan ook absoluut een einde aan deze mensonwaardige gevallen wordt gemaakt. Een toepassing van Duitse methoden is niet gewenst. Het laten botvieren van de haat is onchristelijk!
Is het wel haat, dat sommige van de leden van de bewakingstroepen tot hun kwellingen brengt? Is het niet eerder de dierlijke lust, mede-mensen te pijnigen, weerlozen te zien lijden?
Er moet worden opgetreden tegen dergelijke individuen. Dergelijke “opvoeders” moeten de polder uit – en dan mogen zij hun handen dichtknijpen, dat zij er zo afkomen!
Het is juist de laatste tijd gebleken, dat verschillende gevangenen met ambitie in de polder werken, onderling wedijveren om de beste prestaties en trachten te “concurreren” tegen arbeiders uit het vrije bedrijf.
En die kant moet het uit. De politieke gevangenen moeten zich positief kunnen inzetten voor het werk, dat zij hier hebben te verrichten. Maar dan moeten zij gevrijwaard blijven van lichamelijke martelingen, dan moge de hemel hen behoeden voor een stelletje branieschopperige bewakingstroepen, zoals we die hier en daar in de polder kennen.

Bron: Weekblad “De Noordoostpolder” (vrijdag 28 september 1945)

B.S. = Binnenlandse Strijdkrachten.