Noorse Broeders

Verschillende hooggeplaatste leden van de Noorse Broeders moeten getuigen in de zaak van de voormalig topman van de geloofsgemeenschap, Jonathan van der L.
De 34-jarige zou miljoenen hebben verduisterd. Maar wie zijn de Noorse Broeders precies? Vijf vragen over een geloofsgemeenschap, die sterke banden heeft met het Noorden.
Waar komt de naam van de geloofsgemeenschap vandaan?

De officiële benaming van de Noorse Broeders in Nederland is christelijke gemeente Nederland (CGN), internationaal wordt de gemeenschap aangeduid als Brunstad Christian Church. De wortels van de beweging, die volgens de beweging wereldwijd 40.000 leden telt, liggen in Noorwegen. Daar richtten de broers Johan Oscar en Aksel Smith de beweging aan het begin van de twintigste eeuw op. De eerste gemeenschap bestond vooral uit vrienden van de broers. Het verklaart de Noorse benaming voor de gemeenschap, Smits Venner (Smiths vrienden).

In eerste instantie had de gemeenschap alleen in Noorwegen en Denemarken aanhangers. Nadat evangelisten aan het einde van de jaren ’50 hun geloof in Nederland kwamen verkondingen, ontstonden ook in ons land gemeenschappen. Tegenwoordig zijn de Noorse Broeders op elf plaatsen actief en hebben ze ongeveer 2000 leden. De landelijke conferenties en grote evenementen van de gemeenschap vinden sinds 2004 plaats in recreatiecentrum Pagedal in Stadskanaal.

Wat geloven de Noorse Broeders?

De Noorse Broeders staan voor een geloofsgemeenschap waarin iedereen ‘vrijwillig en vol overtuiging’ kiest voor een leven met Jezus. Waar Christenen geloven dat Jezus God en mens tegelijk is, zien de Broeders Jezus als een zondenvrije mens. Doordat Jezus alle lusten en zonden overwon, herwon hij zijn goddelijkheid, geloven ze.

Op het moment dat iemand zich aansluit bij de gemeenschap worden diens zonden vergeven. De kern van de leer is dat alle zonden te overwinnen zijn, zolang je je maar van je zonden bewust bent. De gelovigen denken dat Jezus’ terugkeer op aarde aanstaande is. Alleen voor de mensen die hun zonden hebben overwonnen is plek in de hemel.

Hoe is de geloofsgemeenschap georganiseerd?

In Nederland zijn elf regionale gemeenten, waarvan de grootste in Almelo. Iedere gemeente heeft een voorganger, per gemeente zijn de zakelijke belangen ondergebracht in een stichting. De gemeenten opereren volledig zelfstandig. De internationale leider van het genootschap is Kare Johan Smith, een kleinzoon van een van de oprichters. Jan Hein Staal is de Nederlandse voorzitter. Hij is tevens voorzitter van Hippo Mundo Charity. Dit bedrijf is aandeelhouder van alle bedrijven die de Noorse Broeders bezitten.
In het Noorden zijn dat onder andere handelsonderneming Kolme Tack in Nieuw-Buinen, uitgeverij De Weg in Stadskanaal en kinderdagverblijf De Boerderij in De Wijk.

Vormen de Noorse Broeders een sekte?

Een sekte is een gesloten geloofsgemeenschap. In dat opzicht voldoen de Broeders daaraan. Tot de jaren ’90 waren de leefregels van de gelovingen bovendien streng. Vrouwen mogen hun haren niet knippen en moeten lange rokken dragen, omdat in de Bijbel staat dat het God een gruwel is als de man vrouwenkleren draagt, en andersom. Televisie, alcohol, popmuziek, anticonceptie en sex voor het huwelijk zijn verboden. Ex-gelovigen vertellen dat ze opgevoed zijn met een sterk wij-versus-zijgevoel, waarbij iedereen die niet het geloof aanhangt wordt afgeschilderd als slecht.

Ex-leden noemen de gemeenschap in de media een sekte en spreken van kindermishandeling, incest en een verstrengeling van commerciële en kerkelijke belangen door voormannen van de gemeenschap. Noorse media beschreven hoe de Brunstad Christian Church is uitgegroeid tot een internationaal concern waarvan de leiders privé zouden profiteren.

Waarom zijn de Noorse Broeders recent vaak in het nieuws?

De fiscale man van de stichting, Jonathan van der L. (34) wordt ervan verdacht acht miljoen euro te hebben verduisterd. Het geld was eigendom van de door Noorse Broeders bestuurde stichting Hippo Mundo Charity, dat onderdeel is van een wereldwijd web van bedrijven en stichtingen. Van der L. was tot 1 februari voorzitter van Hippo Mundo Charity. Daarnaast was hij bestuurder van drie bedrijven van de Noorse Broeders in Nederland. Uitzendbureau DWN Service in Teuge, uitgeverij De Weg in Stadskanaal, die het blad van de Broeders uitgeeft en handelsonderneming Kolme Tack in Nieuw-Buinen. Ook was hij bestuurslid van de Stichting DKM Nederland in Krommenie. Bovendien was hij de baas van vier Cypriotische brievenbusfirma’s die een band hebben met de geloofsgemeenschap. L. bekende in juni schuldig te zijn. ,,Ik erken moreel gezien alle schuld. Ik heb het gedaan om mijzelf te bevoordelen”, zei hij tegen de rechter.

Ook DWN Service, het uitzendbureau van de Noorse Broeders, raakte in 2010 in opspraak. De Noorse broeders verhuurden hun geloofsgenoten aan bedrijven als Gamma en Hema, maar kregen niet betaald voor het werk dat zij verrichten. DWN Service droeg geen sociale premies en loonbelasting af. De opbrengst van de werkzaamheden ging naar de geloofsgemeenschap. Hoewel er tegen de constructie geprotesteerd werd, onder andere door vakbonden, vond de rechtbank in 2013 dat de werkwijze niet onrechtmatig was.

Niet transparant

Wat voor soort gemeenschap het precies is, is lastig te achterhalen. Wie op de website van de gemeenschap kijkt, ziet dat het vrij gewoon oogt. Maar de gemeenschap doorgronden, is bijna onmogelijk. Veel is er niet over ze bekend, behalve de in het algemeen negatieve verhalen uit de media.