Kerkje aan de Zee
- Opschrift: Ao MDCCLXXXVI IS DEZE KERK EN TOOREN HERBOUDT
DOOR DE ED.MOOG. HEERENGECOMeRAADEN VAN DE
STATEN VAN HOLLAND EN WESTVRIESLAND IN
WESTVRIESLAND
EN IS DEN 8 MAY UIT NAAM VAN DEN
WELED.GR.ACHTB.HEER HENRIK HOOFT Dz B
URGEMEESTER VAN AMSTERDAM AMBACHTSHEER VAN URK
EN EMMELOORD DE EERSTE STEEN GELEGD DOOR K P BRANDS SCHOUT EN SECR. - Voorstelling: wapensteen
- Plaatst : Wijk 4-1 Prins Hendrikstraat 8321GC ‘Kerkje aan de Zee’
- Datering: 1786
Wapensteen boven de deur van de Hervormde Kerk te Urk. 1786 De heerlijkheid Urk was sinds 1660 in handen van de stad Amsterdam. Niet alleen het stadswapen is prominent zichtbaar, ook valt te lezen dat de eerste steen werd gelegd uit naam van de Amsterdamse burgemeester Hendrik Hooft Dz die fungeerde als sterfman.
Kerkje aan de Zee
Naar plannen van Johan Samuel Creutz werd in 1786 het huidige Kerkje aan de Zee gebouwd in
classicistische stijl. De kosten werden gedragen door de stad Amsterdam die op dat moment nog
eigenaar van het eiland was. De toren kreeg zijn huidige bekroning bij een restauratie in 1955.
Boven de hoofdingang van het kerkje is een gedenksteen geplaatst met de wapens van WestFriesland,
Amsterdam, de heerlijkheid Emmeloord en het wapen van Hendrik Hooft, burgemeester
van Amsterdam en ambachtsheer van Urk. Hieruit blijkt vandaag de dag nog de historische band
van Urk met de stad Amsterdam. In de gedenksteen is ook een aantal symbolen opgenomen,
waarvan de graflamp verwijst naar de andere functie van de kerk en het hof daaromheen: begraafplaats.
Het Kerkje aan Zee te Urk is het oudste gebouw van Urk en is gebouwd in 1786 ter plaatse van een oudere voorloper.
De kerk is eigendom van de Kerkvoogdij van de Hervormde Gemeente Urk. In de kerk worden nog steeds diensten gehouden. Ook worden er veel trouwdiensten gehouden.
De voorloper van het kerkje is gebouwd rond het jaar 1600. Na ongeveer 30 jaar komt de kerk door afslag op een eilandje voor de kust van Urk te liggen. Het was alleen wadend door het water dan wel per bootje te bereiken. Het Kerkje aan Zee is in 1786 herbouwd, voor een bedrag van nog geen ƒ 15.000,00. De reden van herbouw lag in het feit dat het kerkje zo bouwvallig was geworden dat het moest worden afgebroken. Uit een boven de hoofdingang van het huidige kerkje aanwezige gedenksteen blijkt nog steeds de band die er geweest is met de stad Amsterdam. In de jaren 1988/1989 is het kerkje voor het laatst gerestaureerd. (bron: wikipedia)
Urk was ooit van Amsterdam
Twee eilanden kocht Amsterdam in 1660: Schokland en Urk. De stad hield ze tot 1792 in bezit. Wij kennen Urk als bolwerk van gereformeerde orthodoxie. Dat was niet altijd zo. Vooral Amsterdam heeft de Urkers het calvinisme opdrongen. Die namen dat op de koop toe. Want zonder Amsterdamse steun was het eiland door de Zuiderzee verzwolgen.
Wat nu Urk is ontstond zo’n 150.000 jaar geleden als een grote bult van keileem, omhoog geduwd door het landijs tijdens de voorlaatste ijstijd. Nadat in de 12de eeuw het oude Flevomeer alias Almere zich tot Zuiderzee had ontwikkeld, kreeg het eiland steeds meer te lijden van de vaak woeste golven. Aan de rifachtige zuidwestkust werden steeds stukken afgeslagen, terwijl aan de lage noordoostkant de klei weer aanslibde. Zo veranderde Urk tot ongeveer 1700 voortdurend van omvang en vorm. Hoe lang Urk bewoond is, blijkt een moeilijke vraag. Na de inpoldering werd bij Urk een hertshoornen bijl uit ongeveer 10.000 jaar voor Christus gevonden, maar ook een stenen bijl van zo’n 7500 jaar later. Daarna won de zee weer terrein. De eerste overtuigende sporen van nieuwe bewoning dateren van rond 900 na Christus.
Ook al waren ze na de 9de eeuw door de zee gescheiden, bestuurlijk was Urk vanaf ongeveer 1300 eeuwenlang een eenheid met Schokland, betiteld als de ‘heerlijkheid Urk en Emmeloord’. Emmeloord was Schoklands grootste nederzetting. Een ‘heerlijkheid’ was een gebied bestuurd en uitgebaat door een Heer die het ‘in leen’ had van een vorst: eerst de Duitse keizer, vanaf 1285 de graaf van Holland, wiens rol na de vorming van de Nederlandse Republiek in 1588 werd overgenomen door de Staten van Holland. In 1616 beleenden die Urk aan de katholieke Vlaamse jonkheer Johan van de Werve, die op een kasteeltje bij Antwerpen woonde.
Bron: onsamsterdan.nl Jaargang 2010 Nummer 7-8: Juli-aug. 2010