Kunstwerken en herinneringsmonumenten
in Noordoostpolder en Urk
met een relatie tot de
2e wereldoorlog
En dan hebben we het nog niets eens over de straten en wegen waarvan de naam verwijst naar de 2e wereldoorlog.
Karel Doormanweg
Karel Willem Frederik Marie Doorman (1889 – 1942) was een Nederlands schout-bij-nacht.
De Engelse naam voor zijn rang is Rear Admiral, en zo raakte hij bij de geallieerden onder zijn bevel, en later in de Engels sprekende wereld, bekend als Admiral Doorman.
Doorman kwam om tijdens de Slag in de Javazee.
Hannie Schaftweg
Jannetje Johanna Schaft (1920 – 1945) was een Nederlandse communiste en verzetsstrijdster tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Als verzetsstrijdster gebruikte ze de schuilnaam Hannie, haar eigenlijke roepnaam was Jo of Jopie. Schaft ontving postuum het Nederlandse Verzetskruis en de Amerikaanse Medal of Freedom.
Johannes Postweg
Johannes Post (1906 – 1944) was een Nederlands gewapend verzetsleider tijdens de Tweede Wereldoorlog die een hoofdrol speelde onder meer bij de Landelijke Knokploegen. Hij organiseerde de Joodse onderduik in zijn dorp Nieuwlande. Voor zover bekend heeft Post zelf nooit iemand gedood.
Han Stijkelweg
Johan Aaldrik Stijkel was een Nederlands verzetsstrijder. Han Stijkel studeerde Engels aan de Universiteit van Amsterdam. Toen al was hij betrokken bij het verzet tegen het fascisme. Hij nam ook deel aan verzetsacties tegen Franco tijdens de Spaanse Burgeroorlog. Stijkel was goed bevriend met Jhr. J.A. Schorer, de drijvende kracht achter het Nederlandsch Wetenschappelijk Humanitair Komitee, de eerste Nederlandse organisatie die zich inzette voor gelijke rechten voor homoseksuelen.
Titus Brandsmaweg
Titus Brandsma was een Nederlandse karmelietenpater, hoogleraar en publicist uit Friesland. Brandsma was specialist in middeleeuwse mystiek en zelf mysticus. Als sterk maatschappelijk betrokken priester nam hij initiatieven op het gebied van de katholieke emancipatie, het katholieke onderwijs en de journalistiek.
Het Dinah Might pad.
Het verhaal begon met de Amerikaanse B-17 bommenwerper ‘Dinah Might’ die op 10 februari 1944 neerkwam langs wat later de Vliegtuigweg ging heten.
Drie bemanningsleden redden zich met hun parachute, de andere zeven maakten een succesvolle noodlanding in de blubber van de pas drooggevallen polder. link
Harmen Visser
Harmen Visser, geboren 1894 in Skarl bij Stavoren, raakte als opperwachtmeester der politie te Vollenhove betrokken bij het verzet.
‘Oom Willem’ werd lid van de knokploeg Vollenhove-Sint Jansklooster en plaatselijk commandant van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten.
lees meer.
Polenweg
Parallel aan de Noorderringweg lopen de POLENWEG en de POLENTOCHT. Ze zijn genoemd naar Lipowski, Sloma, Brillowski en Pufelski, Poolse soldaten in Duitse krijgsdienst, die contact onderhielden met de illegaliteit. Deze was daardoor op de hoogte van Duitse plannen om de polderdijk op te blazen. De algemeen verbreide opvatting, dat de Polen een aandeel hadden in het voorkomen daarvan, is later weersproken.
‘Wein und Schnapps’ van Siebrand redden de polder
Met een paar flessen drank in de auto rijden Jan Willem Siebrand en Henk Nijenhuis naar Lemmer. De twee horen bij de verzetsgroep van Kampen en zijn op weg naar de Duitse Ortskommandant Hauptmann Fritz Jähle. Siebrand is een bekende van de Duitser. Als drankhandelaar levert Siebrand geregeld wijn en sterke drank aan de Duitse officieren. Het is de perfecte dekmantel; hij handelt met de vijand, maar zit ook bij het verzet.Henk de Koning is gepensioneerd journalist en woont in Kampen. Hij heeft een boek geschreven over het leven van drankhandelaar Jan Willem Siebrand. “Het was een hele gewaagde dubbelrol die hij speelde”, zegt De Koning over de werkwijze van Siebrand in de Tweede Wereldoorlog. “In zijn fabriek kwamen hoge Duitse officieren, maar in dat zelfde pand, in een andere ruimte, zat de Overijsselse ondergrondse.”
Het verzet in Kampen maakt zich zorgen om de Noordoostpolder. In de dijk bij Lemmer zijn diepe gaten gegraven. Gaten om later dynamiet te plaatsen. Het is onderdeel van het Duitse plan om zich te verdedigen tegen de geallieerden. Zodra de Canadezen de polder in trekken zal de springstof in de dijk tot ontploffing worden gebracht. De net drooggevallen polder zal vol kolken met water. De oprukkende bevrijders zullen hun opmars moeten staken en de vluchtende inwoners zullen voor chaos zorgen op de smalle dijkwegen. Dat alles zorgt voor voldoende tijd voor Duitsers om zich terug te trekken en te herpakken.
Inspectie van de dijk
Om te voorkomen dat de Duitsers de noordelijke dijk van de Noordoostpolder daadwerkelijk vernietigen, wil het verzet de Duitse officieren omkopen. De flessen drank in de auto van Siebrand, openen deuren in Lemmer. Na enkele borreltjes mogen drankhandelaar Siebrand en verzetsman Nijenhuis de dijk bij Lemmer bekijken. Normaal gesproken is dit verboden gebied maar de Duitse bevelvoerder in Lemmer Hauptmann Jähle neemt het tweetal uit Kampen mee naar de gaten in de dijk.
“Ein Wunder für Landwirtschaft”
Ortskommandant Jähle weet dat het niet lang meer duurt voordat de Canadezen komen. Hij heeft ook door dat de drankenhandelaar en zijn maat bij het Nederlandse verzet horen en daar schuilt een voor de Duitser een kans om zijn eigen hachje te redden. Eenmaal op de dijk zegt hij dat hij onder de indruk is van het project en noemt de drooglegging ‘ein Wunder für Landwirtschaft’ (een wonder voor de landbouw).
Bevrijding via Lemmer
Fritz Jähle komt met zijn voorstel. Als Siebrand een goed woordje doet bij de Canadezen, dan zal de Ortskommandant niet de opdracht geven om de dijk op te blazen. Daarnaast is er een dwingend advies dat het verzet moet doorgeven aan de oprukkende Canadezen. Bevrijd de Noordoostpolder niet vanuit Kampen, maar trek er omheen en kom het gebied binnen via Lemmer. Dat is de enige manier waarop de Duister garandeert dat de dijk niet wordt opgeblazen.
En zo gebeurde het ook dat de geallieerden Kampen links lieten liggen en via de oude Zuiderzee-stadjes Vollenhove en Blokzijl richting Lemmer trekken. Daar treffen ze de gaten aan in de dijk. Ze waren niet gevuld met explosieven. In een schuurtje vlak bij de dijk vindt het verzet de Duitse explosieven. Hauptmann Jähle heeft zich aan zijn woord gehouden.
‘De Schindler van Kampen’
Na de oorlog krijgt Siebrand geen erkenning voor zijn werk bij het verzet. Volgens auteur Henk de Koning kleeft het beeld aan de drankhandelaar dat hij een collaborateur is. De mensen op straat zagen wel de Duitsers zijn drankhandel in gaan, maar zagen niet dat het verzet er ook was. “Hij had gehoopt dat na de oorlog wel begrepen werd wat hij had gedaan.”
“Ik vergelijk het altijd met Schindler” zegt De Koning. Het verhaal is bekend geworden door een film die Steven Spielberg over deze man maakte. “Een fabrikant van pannen werkt zogenaamd samen met de Duitsers en weet daardoor heel veel mensen het leven te redden. Siebrand heeft ook op die manier gewerkt.”