Obelisk – Gedenknaald – Pilotenweg
- Titel: Obelisk
- Plaats: Pilotenweg Espel
- Kunstenaar: Eric de Lyon
- Geplaatst: 1952
In de Noordoostpolder staan zo’n 15 herdenkingspalen die de plaats markeren van een in de tweede wereldoorlog neergestort vliegtuig.
Daar heeft dit monument niets mee te maken.
Dit monument herinnert aan de landbouwvlieger August Willem Hamming die met zijn sproeivliegtuigje, een Taylorcraft Auster AOP Mk V op deze kavel (NH28) is neergestort.
Hij was bezig met het besproeien van een aangetast koolzaadveld. Het toestel vloog vrijwel direct in brand.
Hij was 35 jaar oud en liet een vrouw en twee kinderen achter.
Hamming vloog eerder bij de militaire luchtvaart in Indonesië.
De ontwerper van dit gedenkteken was tevens de opvolger van de heer Hamming. Zijn naam was Eric de Lyon
Ook hij was vlieger bij de KNIL en heeft 10 jaren onterecht in de gevangenis gezeten.
Zijn Majoor, dhr Spoor wilde een voorbeeld stellen om de discipline in het squadron te herstellen en heeft drie militairen ‘geslachtofferd’. Het is tot op de dag van vandaag nooit rechtgezet.
In de gevangenis heeft Eric de Lyon zich ontpopt als een getalenteerde houtsnijder en kunstenaar. En heeft dus ook dit monument ontworpen.
Op het bronzen bord bij dit gedenkteken staat de tekst:
Hier viel op 5 juli 1950 bij de vervulling van zijn taak de landbouwvlieger August Willem Hamming.
A.W.Hamming
is geboren op 26 mei 1915 in te Klaten bij Djokjakarta op Midden-Java
Hij was als piloot in dienst van het Ministerie van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening.
Hij werkte mee aan een onderzoek naar de inzetbaarheid van vliegtuigen bij de bestrijding van plantenziekten in de land- en tuinbouw.
Om halftwee in de middag van 5 juli 1950 was hij bezig met het besproeien van een door een schimmelziekte aangetast koolzaadveld.
Het vliegtuigje dat hij bestuurde, een Auster, stortte neer op de kavel aan de Pilotenweg en vloog vrijwel direct in brand.
Piloot Hamming kwam daarbij om het leven. Hij was 35 jaar oud en liet een vrouw en twee kinderen achter.
Hamming kreeg zijn vliegopleiding in 1939 bij de militaire luchtvaart in Indonesië.
Tijdens de inval van Japan in Nederlands Indië maakte hij verscheidene vluchten.
Na de capitulatie werd hij gearresteerd. In 1945 werd hij in Singapore bevrijd.
Een jaar later kwam hij naar Nederland terug. (Bron: Leeuwarder Courant 6 juli 1950)
Eric de Lyon
was de ontwerper van het gedenkteken en tevens de opvolger van de heer Hamming.
Eric de Lyon was vlieger bij het 18de squadron van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL),
maar heeft een deel van zijn leven onterecht in de gevangenis gezeten.
Majoor S.H. Spoor wilde een voorbeeld stellen om de discipline in dit 18de Squadron te herstellen
en heeft samen met Sergeant-majoor/monteur Adriaan Albert Scholte de drie militairen ‘geslachtofferd’
Eric de Lyon werd in 1942 veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf.
De Lyon heeft zich in de gevangenis ontpopt als een getalenteerde houtsnijder en kunstenaar.
Op 30 april 1950 werd de ex-piloot op voorspraak van de directeur A.B.R. Jansen in voorlopige vrijheid gesteld.
Vanaf 1951 gaat Eric Lyon als piloot in dienst van het Ministerie van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening.
In 1976 overlijd Eric de Lyon tragisch op 60 jarige leeftijd.
Zie ook:
De Colombo Tragedie Levens van drie jonge bekwame oorlogsvliegers voorgoed verwoest
en de website https://www.blokhuispoort.nl/home/eric-de-lyon/
Pilotenweg toeval ?
Dat is inderdaad toeval. Deze weg dankt zijn naam niet aan de crash van dit vliegtuig, maar refereert aan de geallieerde vliegtuigen tijdens de tweede wereldoorlog. De naamgeving van de wegen was al vastgelegd.
Ten westen van Emmeloord houdt een aantal namen de herinnering levend aan de Tweede Wereldoorlog, en aan de rol die de pas drooggevallen polder in die tijd speelde. De vele onderduikers die hier waren (“Nederlands Onderduikers Paradijs) keren, figuurlijk, terug rond Emmeloord in ONDERDUIKERSWEG en ONDERDUIKERSTOCHT. PILOTENWEG, PILOTENTOCHT en PILO TENDWARSTOCHT zijn genoemd naar de geallieerde vliegeniers die na een noodlanding in de polder door de bevolking werden verborgen en verder geholpen.
Het gebied met de ‘oorlogsnamen loopt door ten zuiden van de Urkervaart, maar nu zijn het geen hele groepen (onderduikers, piloten) meer die vernoemd worden, maar individuele personen. Twee wegen horen (gedeeltelijk) bij Emmeloord: de HANNIE SCHAFTWEG en de KAREL DOORMANWEG, en ook de HANNIE SCHAFTTOCHT. De andere wegen horen bij Tollebeek en Nagele.
bron: Namen in de Noordoostpolder
Opknapbeurt
Dochter Minouche Hamming en haar man Henk van Soest bezochten in juli 2022 het monument van hun (schoon)vader.
Zij waren geroerd door de QR sticker op het monument en de aandacht via deze website.
Maar zij schrokken ook van de staat van onderhoud.
Ze hebben daarom contact opgenomen met de gemeente Noordoostpolder.
Dat heeft ertoe geleid dat de obelisk wordt gereinigd en rechtgezet.
De al eerder verdwenen plaquette met de vliegtuigmotor en korenaren, gemaakt door de zoon van de eerste beeldhouwer de Lyon wordt opnieuw gemaakt en gegoten.
De plaquette met de tekst is meegenomen om op te knappen en er een afdruk van te maken als reserve.
In het voorjaar 2023 hopen zij samen met Erick (zoon van) de Lyon en Marcella Marinelli van de gemeente Noordoostpolder het in ere herstelde monument te kunnen “heronthullen”.
Vliegtuig
Foto en bron: www.hdekker.info
Foto en bron www.hdekker.info
Taylorcraft Auster AOP Mk
Registration:PH-NDB
Eigenaar: Luchtreclame Naarden
05.07.1950
Na het laden van nieuwe spuitstof vertrok de bestuurder voor zijn zevende sproeivlucht om de percelen 29-31 te besproeien. Teneinde een geïnteresseerde buitenstaander die hem tijdens het laden had aangesproken gelegenheid te geven om over de grond zich naar deze percelen te begeven, maakte hij eerst een paar “proefruns” over perceel 29.
Na de laatste run, op ongeveer 40 voet hoogte, zette de bestuurder een klimmende rechter bocht in, gevolgd door een korte bocht naar links.
Het vliegtuig gleed hierbij af en sloeg na nog ongeveer 180° gedraaid te zijn met de neus omlaag tegen de grond. Het stuitte in z’n geheel nog even omhoog en kwam in vrijwel normale stand tot stilstand, waarna het onmiddellijk geheel uitbrandde.
De bestuurder kwam om het leven.
Als oorzaak werd door de Raad een aantal samenwerkende factoren genoemd, er was teveel spuitstof geladen, de bestuurder was wat zwaarder dan aangenomen, het zwaartepunt lag iets te achterlijk.
Allemaal afzonderlijk, en ook tezamen, nog niet ernstig genoeg om een crash te veroorzaken, maar bovendien waren deze proefruns ook bedoeld als demonstratie en vermoedelijk heeft de bestuurder het bochtenwerk voor het aanvliegen van de volgende run iets te scherp uitgevoerd. Dit alles, gecombineerd met een nog geheel gevulde spuittank moet voldoende geweest zijn om in een, op die hoogte, niet corrigeerbare vliegstand te geraken.
Bestuurder: A.W. Hamming(┼).
tekst uit krantenbericht via automatische herkenning :
Vliegtuig bij bestrijding van plantenziekte verongelukt Piloot omgekomen
Woensdagmiddag ongeveer kwart over twee Is, zoals reeds in een deel van onze vorige editie gemeld, in de Noordoostpolder bij de Zuider Ringweg, ten zuiden van Espel bij Emmeloord een Auster-vliegtuig, dat gebruikt werd bij de onkruidbestrijding uit de lucht, neergestort. De piloot A. W. Hamming, uit Den Haag, 35 jaar en vader van twee kinderen is om het leven gekomen.
De Auster, die eigendom was van de N.V. Luchtreclame te Naarden, vloog onmiddellijk in brand. Het toestel was speciaal voor het besproeien van onkruid ingericht. Een tragische bijzonderheid is dat vandaag de moeder van het slachtoffer met de Kota Inten als repatriërende uit Indonesië in Nederland is aangekomen. De heer Hamming was in dienst van het ministerie van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening en werkte voor de stichting Hefschroefvliegtuigen bij het onderzoek naar de gebruiksmogelijkheid van vliegtuigen ter bestrijding van ziekten en plagen in land- en tuin-bouw. Zoals bekend wordt dit onderzoek geleid door het instituut voor Plantenziektenkundig onderzoek te Wageningen. Op de kavel die besproeid werd stond koolzaad, dat door een schimmelziekte was aangetast. De heer Hamming heeft gewerkt als planter in Indonesië. In 1939 werd hij gemobiliseerd bij de militaire luchtvaart. Hij nam o.a. deel aan de grote luchtslag boven Surabaja in februari 1942. Hij stond bekend als een bekwaam vlieger.
tekst uit krantenbericht via automatische herkenning :
Noodlottig vliegtuigongeluk in de Noord-Oostpolder
Piloot, die kavel koolzaad tegen schimmelziekte besproeide, om het leven gekomen Bij Emmeloord in de Noord Oostpolder is gistermiddag, zoals wij in een gedeelte onzer vorige oplage nog met een enkel woord konden melden, een Auster-vliegtuig, dat bezig was een kavel koolzaad, dat door een schimmelziekte was aangetast, te besproeien verongelukt. Het toestel stortte neer bij de Zuiderringweg, even ten Zuiden van Espel. De piloot, de heer A. W. Hamming uit Den Haag is hierbij om het leven ge-
komen. Het slachtoffer was 35 jaar oud, gehuwd en vader van twee kinderen.
De heer Hamming was sinds 1 Juni 1947 in dienst van het Ministerie van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening en werkte voor de Stichting Hefschroefvliegtuigen bij het onderzoek naar de gebruiksmogelijkheden van vliegtuigen ter bestrijding van ziekten en plagen in land- en tuinbouw. Dit onderzoek wordt geleid door het Instituut voor Plantenziektekundig onderzoek te Wageningen.
Het verongelukte vliegtuig, dat eigendom was van de N. V. Luchtreclame te Naarden, vloog, na te zijn neergestort, onmiddellijk in brand. Het was speciaal voor het besproeien van onkruid ingericht.
Een tragische bijzonderheid bij dit ongeluk is, dat gisteravond de moeder van het slachtoffer met de Kota Inten als repatriërende uit Indonesië in Nederland is aangekomen.
De heer Hamming heeft n.l. lange tijd in Indonesië doorgebracht. Nadat hij de school voor tropische landbouw te Deventer had afgelopen, vertrok hij als planter naar Indonesië. In 1939 werd hij gemobiliseerd bij de militaire luchtvaart aldaar, waar hij ook zijn vliegopleiding kreeg. Toen Japan Nederlands-Indië aanviel, vloog hij verscheidene missies tegen de vijand. Zo deed hij mee aan de grote luchtslag boven Soerabaja in Februari 1942, waar van de 14 Nederlandse vliegtuigen er 11 werden neergeschoten. Twee dagen later werd zijn Curtiss Hawk op de grond vernield, doch in een Hurricane zette de heer
Hamming de strijd voort. Toen op 9 maart Ned.-Indië capituleerde, zat de heer Hamming op Het vliegveld Kali Djati. Hij wist zich aan onmiddellijke
gevangenneming te onttrekken en kwam 14 dagen later bij zijn vrouw aan. Spoedig werd hij echter door de Japanners gearresteerd, doch met veel
flair wist hij zich uit de gevangenis te praten. Een jaar lang hield hij zich daarna schuil op Midden-Java, doch tenslotte werd hij toch gepakt en naar een concentratiekamp overgebracht.
In Augustus 1945, na de capitulatie van Japan, werd hij in Singapore bevrijd en kort daarop keerde hij naar de militaire luchtvaart op Java terug.
In 1946 vertrok hij naar Nederland, waar hij in dienst trad bij het Ministerie van Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening.
De Rijksluchtvaartdienst stelt een onderzoek in naar de oorzaak van dit noodlottig vliegtuigongeluk.
tekst uit krantenbericht via automatische herkenning :
Onkruidvliegtuig stort neer in N.O.P.
Vlieger gedood
Gistermiddag, omstreeks kwart over twee, is een vliegtuig, dat werd gebruikt bij de onkruidbestrijding uit de lucht bij de Zuider Ringweg even ten Zuiden van Espel in de Noordoostpolder neergestort
De heer A. W. Hamming, die het toestel bestuurde, werd gedood. HU was 35 jaar oud en laat een vrouw en twee kinderen achter. De heer Hamming was in dienst van het ministerie van Landbouw, Visserij en
Voedselvoorziening en werkte bij het onderzoek naar de mogelijkheid van gebruik van vliegtuigen bij de bestrijding van ziekten en plagen in land- en tuinbouw.
De heer Hamming was op 1 Juni in dienst van het ministerie gekomen.
Het vliegtuig was bezig een kavel te besproeien, waarop koolzaad stond, dat door een schimmelziekte was aangetast.
Het toestel, een Auster, dat eigendom was van de N.V. Luchtreclame te Naarden vloog, toen het de grond raakte, onmiddellijk in brand. Het was speciaal ingericht voor het besproeien van onkruid. De moeder van het slachtoffer is gisteravond juist met de Kota Inten uit Indonesië in Nederland aangekomen.
De heer Hamming werd in 1939 gemobiliseerd bij de militaire luchtvaart in Indonesië, waar hij zijn vliegopleiding kreeg. Tijdens de inval van Japan in
Nederlands-Indië maakte hij verscheidene vluchten, maar na de capitulatie werd hij gearresteerd. In Augustus 1945 werd hij te Singapore bevrijd en in 1946 keerde hij naar Neder land terug.
Uit het Gereformeerd gezinsblad / 08-07-1950
VLIEGTUIG IN NOORDOOSTPOLDER NEERGESTORT. Bestuurder kwam om het leven.
Woensdagmiddag omstreeks kwart over twee is een vliegtuig, dat werd gebruikt bij de onkruidbestrijding uit de lucht, bij de Zuider Ringweg even ten Zuiden van Espel in de Noordoostpolder neergestort. De heer A. W. Hamming, die het toestel bestuurde, werd gedood. Hij was 35 jaar oud en laat een vrouw en twee kinderen achter.
De heer Hamming was in dienst van het ministerie van landbouw, visserij en voedselvoorziening en werkte bij het onderzoek naar de mogelijkheid van gebruik van vliegtuigen bij de bestrijding van ziekten en plagen in landen tuinbouw. De heer Hamming was op 1 Juni in dienst van het ministerie gekomen.
Het vliegtuig was bezig een kavel te besproeien, waarop koolzaad stond, dat door een schimmelziekte was aangetast. Het toestel, een Auster, die eigendom was van de N.V. Luchtreclame te Naarden, vloog, toen het de grond raakte, onmiddellijk in brand. Het was speciaal ingericht voor het besproeien van onkruid. De moeder van het slachtoffer is Woensdagavond juist met de „Kota Inten” uit Indonesië in Nederland aangekomen. De heer Hamming werd in 1939 gemobiliseerd bij de militaire luchtvaart in Indonesië, waar hij zijn vliegopleiding kreeg. Tijdens de inval van Japan in Nederlands-Indië maakte hij verscheidene vluchten, maar na de capitulatie werd hij ‘ gearresteerd.
In Augustus 1945 werd hij te Singapore bevrijd en in 1946 keerde hij naar Nederland terug.
Tekst van het krantenartikel Heereveensche koerier. (OCR uit krant)
Geen geler geel dan de bloeiende koolzaadvelden.
Het koolzaad bloeide laat dit jaar, ongeveer drie of vier weken later dan normaal. Gewoonlijk kleuren de velden tegen het einde van April en is de pracht na de eerste week in Mei spoedig afgelopen. Maar de lange winter en het koude voorjaar heeft de groei van het koolzaad aanzienlijk vertraagd, zodat men dit jaar eerst tegen het einde van de Meimaand de grote gele vlakken in de overigens nog lege en kale bowtolonden kon ontdekken.
Hoewel er hier en daar wel een perceel is uitgevroren, is er, behalve de achterstand in tijd, weinig vorstschade aan de percelen op te merken en vooral in de Noord-Oostpolder is de stand van dit handelsgewas goed. In het Noorden van onze provincie zien de velden
er iets minder uit en is de stand hier en daar hol te noemen. In Friesland is er betrekkelijk weinig koolzaad uitgezaaid, belangrijk minder dan enige jare lang de gewoonte is geweest. In de Noordoostpolder daarentegen staan enorme velden te stralen in de zon en vullen een groot gedeelte van de Polder met die sterke honinggeur, het koolzaad eigen. Vooral Westelijk van Emmeloord, langs de Urkerweg en dan Noordwaarts, op naar Rutten en Espel zijn grote oppervlakten met dit gewas bedekt. Overal in deze grote percelen,
langs de randen, worden nog nieuwe boerderijen gebouwd en beginnen de werklieden de palen voor de funderingen zomaar in het bloeiende koolzaad te staan. Wonderlijke schoonheid Soms ‘is zon koolzaadkavel meer dan 60 HA groot en dit geweldige gele veld
is wonderlijk van schoonheid. Als de zon er over schijnt, is de harde gele kleur bijna niet aan de ogen te verdragen;
glijdt een schaduw van en wolk over het gewas, dan krijgt het geel een groenachtige tint en wordt veel zachter. Bij harde wind slaan lange gele golven tot de horizon; overal in de diepte, waar de planten doorbuigen, wordt een donker groen zichtbaar. Honderdduizenden insecten zwerven over de velden om voedsel te vergaren, maar bijenkasten worden hier niet meer neergezet: de bij de ziektebestrijding gebruikte middelen zijn dodelijk voor de honingbij.
Monument Er staan nog maar enkele monumenten in dit nieuwe land, dat op zichzelf al een monument van daadkracht en doorzettingsvermogen is. Maar een van de weinige gedenkstenen heeft onmiddellijk iets met het koolzaad uit te staan en staat op de plek, waar de eerste Nederlandse landbouwvlieger bij de uitoefening van zijn arbeid de dood vond.
Enkele jaren geleden, toen er bij de bestrijding van de koolzaad-glanskever bestuivingen vanuit een vliegtuig werden uitgevoerd, stortte het daarbij gebruikte toestel naar beneden en vond de bestuurder, de jeugdige Hendrik Willen Hamming de dood. Op een bronzen plaat is zijn naam op de gedenksteen aangebracht, terwijl een andere bronzen plaat met de afbeelding van een propeller, omgeven door korenaren het opschrift heeft: Aan de pioniers van de Nederlandse Landbouwluchtvaart.
Na die tijd heeft het koolzaad al weer jaren gebloeid en zijn er boven de koolzaad-, aardappelen en vlasvelden van ’t nieuwe land al weer verscheidene vluchten uitgevoerd. Maar de gedachtenis aan de vlieger Hamming blijft bewaard in de Polder.
Met dank aan Minouche Hamming en echtg. Henk van Soest:
Binnenkort …
