Kerkstraat 1, Luttelgeest
Postcode: 8315 AD
Objectnummer: L2
Plaats: Luttelgeest
OBJECTOMSCHRIJVING

Inleiding
In de periode 1950-1962 zijn er in de Noordoostpolder 36 kerken gebouwd, een hervormde, een gereformeerde en een rooms-katholieke voor elk van de tien dorpen. In Emmeloord zijn in dezelfde periode twee kerken voor elk van deze gezindten gebouwd.
De drie kerken van Luttelgeest zijn alle gebouwd in de jaren vijftig.

De r.-k. KERK de Heilige Ireneüs (de Jozefkerk) met aangebouwde sacristie is gebouwd in 1955-1956 (eerste steen d.d. 6 nov. 1955) naar een van 1954 daterend ontwerp. Het kerkgebouw kan typologisch zowel worden gerekend tot de zaalkerken als tot de pseudobasilieken. De kerk is gesticht in opdracht van het Kerkbestuur van de r.-k. Parochie Marknesse, naar een ontwerp van de Haagse architecten ir. A. van Kranendonk (schip) samen met ir. A. Thunnissen en ir. H. Thunnissen jr. (toren). De bij de bouw betrokken constructeurs waren ir. J.A.M. Starmans jr. en ir. P.H.A. Starmans uit Utrecht.
Het kerkorgel is gebouwd door de Rotterdamse orgelbouwer Valcks (en) van Kouteren.
De in een traditionele, aan de Delftse School verwante stijl gebouwde kerk heeft een robuuste, 32 meter hoge ronde toren, die sterk bijdraagt aan het vroegmiddeleeuws karakter van de kerk.

Omschrijving
In de noordwestelijke hoek van het dorp gesitueerd kerkgebouw. De kerk is opgetrokken in schone baksteen, vanuit een onregelmatige plattegrond en heeft een aangebouwde, ronde klokkentoren als onderdeel van een symmetrisch vooraanzicht. De toren is naar de straat gekeerd en bevat smalle rechtgesloten vensters met glas-in-lood. Hoog in de toren drie wijzerplaten van een uurwerk. Aan de achterzijde van de toren drie kleine, met glasinlood ingevulde venstertjes.
De torenschacht wordt beëindigd door twee dunne, uitgemetselde randen en een betonnen rand, die aan het oog wordt onttrokken door een borstwering van latten. De toren is voorzien van een uitkragende, ingesnoerde octogonale houten torenspits, die is bekleed met koperplaten en wordt bekroond door een kruisdragende bol. De spits heeft een vlakke, houten onderkant en rust op een constructie van schoren en standvinken.
Het kerkgebouw heeft een vrijwel rechthoekige hoofdvorm en staat onder een met verbeterde Hollandse pannen gedekt, iets uitkragend zadeldak met zeeg. De muurvlakken aan weerszijden van de toren zijn iets hoger dan de gevels van het kerkgebouw. Ze vormen ten opzichte van de langsgevels van het schip geen hoek van negentig graden, ze zijn blind en gedekt met pannen. De zuidoostelijke langsgevel is links voorzien van een vijfzijdig ingangsportaal onder uitkragend, met pannen gedekt tentdak met een ijzeren bekroning. Tussen het tentdak en het schip van de kerk bevindt zich een deel met afgeknot zadeldak. De entree is een rechtgesloten vleugeldeur, die staat onder een op twee ronde, met geprofileerde latten beklede kolommen rustend overstek van het tentdak. Beide zijgevels van het portaal bevatten een rond, met glas-inlood ingevuld venster. De overhoekse muurdelen zijn blind. De langsgevel van de kerk bevat drie grote, rechtgesloten, onder rollagen staande vensters met glas-in-lood ramen en onderdorpels van grèstegels, die ook te vinden zijn aan de overige rechtgesloten vensters.
Rechts en rechtsachter van het schip een rechthoekige uitbouw (sacristie) onder een uitkragend, met pannen gedekt tentdak met een ijzeren bekroning. In de zuid-oostgevel van de uitbouw bevindt zich een boven een bakstenen stoepje staande, lattendeur onder een bovenlicht met een tweetandige vork. Links van de deur een klein venster. In de linker zijgevel van het portaal een klein venster en twee iets grotere vensters. In de rechter gevelopening drie kelderopeningen in koekoeken met een lichtkolk van beton en baksteen en twee vensters op de parterre.

De achterzijde van de kerk is symmetrische met een halfronde absis, die wordt geleed door acht lisenen en is voorzien van twee kleine, onder rollaag staande vensters met glas-in-lood. Het dak is een met koper bekleed, halfrond kegeldak. De absis staat tegen een iets hoger opgaande puntgevel met uitgemetselde bovenranden en een blind gevelveld aan weerszijden van de absis. Boven de linker hoek van de achtergevel staat een vrij hoge, verspringende schoorsteen. De noordwestelijke langsgevel bevat vijf vensters als die in de andere langsgevel. Het vanaf de zeeg uitkragende deel van de kap wordt aan de uiteinden ondersteund door een schotklamp. Tegen de gevel staat een blind uitbouwtje onder met Hollandse pannen gedekt lessenaardak met uitgemetselde dakaanzetten.
Het inwendige van de kerk is in vrijwel oorspronkelijke staat bewaard gebleven. De kerkruimte heeft rechtgesloten, onder rollagen staande deuren, muren van schone baksteen onder een houten afsluiting, waarvan het middendeel een breed tongewelf is, dat aan weerszijden wordt gedragen door vier dunne, ronde ijzeren kolommen. Deze geven tevens de scheiding aan tussen het overwelfde middendeel en de lage, vlak afgesloten “zijbeuken”, waardoor de kerk ook tot het type pseudobasiliek kan worden gerekend. Het gewelf wordt geleed door dunne, eveneens houten evenwijdige ribben, die doorlopen over de lagere plafonddelen. De kerk heeft een nog oorspronkelijk bankenplan van twee rijen met een middenpad en zijpaden. De vloeren van kerkruimte en
altaarpodia zijn bedekt met tegels. Het priesterkoor heeft een halfronde, overwelfde absis met op het hogere, achterste podium een op gecanneleerde kolommen staande altaartafel. Het voorste, op het lagere deel van het podium staande altaar heeft een houten onderstel. De koor- of communiehekken zijn evenals de podiumtreden bedekt met gepolijste witgele natuursteen. Rechts van de absis staat een eveneens op een podium staand Jozef-altaar onder een beeld van Jozef dat, evenals het Mariabeeld links van de absis, is geplaatst op een uitgemetselde piëdestal. In de noord-west hoek van het
gebouw bevindt zich de Mariakapel in een halfronde nis. Een niet meer als zodanig in gebruik zijnde biechtstoel in de noordelijke langsgevel is uitpandig.

Tussen de kerkruimte en het eveneens uitpandige ingangsportaal in de zuidgevel bevindt zich een dubbele deur.
De houten orgelgalerij aan de noordkant van de kerkruimte heeft een borstwering met rasterpatroon en rust op twee ronde ij zeren kolommen. Het door Valcks en van Kouteren (Rotterdam) gebouwde orgel bestaat uit drie klimmende pijpvelden boven een houten kas. Onder de galerij bevindt zich in een gebogen muur de toegang naar de ronde doopkapel, in de basis van de toren. De doopkapel heeft een gemetseld koepelgewelf en bevat een zwaar, rond doopvont van natuursteen met koperen deksel, die staat in een verlaagd, cirkelvormig deel van de betegelde vloer. De diepliggende ramen zijn voorzien
van afzaat. Op de scheiding van muur en gewelf ligt een muizentandfries. De torendelen hierboven zijn te bereiken via een trap met betonnen treden. De trap heeft in de binnenmuur een rechtgesloten opening met ijzeren balustrade, waardoor vanuit de hoogte in de doopkapel kan worden gekeken. Het open gedeelte onder de spits bevat een platform, waarop het mechaniek van het uurwerk aan de toren staat opgesteld. De balustradehekken hieromheen staan op betonnen poeren. De sacristie aan het zuidoostelijke deel van de kerk is onder meer voorzien van een stalen kluisdeur en een later ingebouwd keukentje.

Redengevende omschrijving

Het kerkgebouw is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische, de stedenbouwkundige en de architectuurhistorische waarde.

•  Het kerkgebouw is in cultuurhistorisch opzicht van belang vanwege de oorspronkelijke functie en als een bijzondere uitdrukking van het geestelijk leven in de Noordoostpolder.
• Het gebouw is van architectuurhistorisch belang vanwege de eenvoudige, maar afgewogen vormgeving van in- en exterieur en de samenhang ertussen.
• De kerk heeft stedenbouwkundige en ensemblewaarde vanwege de situering en als essentieel en beeldbepalend onderdeel van de dorpsbebouwing.
  Gemeente Noordoostpolder Redengevende omschrijvingen
• Het gebouw is tevens van waarde vanwege de herkenbaarheid en de gaafheid van in en exterieur.