Poldertoren
Donderdagmorgen van 11.00 tot 12.00 uur en vrijdagavond van 19.00 tot 20.00 uur is het de beurt aan stadsbeiaardier Anne Kroeze om de carillonklanken de polder in te strooien. Als hij op een mooie donderdag om klokslag 12.00 uur de Poldertoren weer uitwandelt, klinkt er geen luid applaus. Staan er geen toehoorders die na zijn carillonconcert enthousiast voor hem klappen. ‘Dat hoeft ook niet’, lacht Anne Kroeze. ‘Die leuke reacties krijg ik soms achteraf. Bovendien hoef je er niet naast te staan om het carillon goed te kunnen horen want je hoort de klanken in het hele centrum.
Beiaardschool
Sinds 2002 is Kroeze, die in dienst is van Cultuurbedrijf Noordoostpolder, de vaste beiaardier van de Poldertoren. De derde op rij, nadat het carillon in 1960 in de 65,30 meter hoge watertoren geplaatst is. Op zich al heel bijzonder, een carillon in een watertoren. De Poldertoren is ook nog eens een rijksmonument. Sinds 2014.
‘Tijdens mijn opleiding orgel op het conservatorium in Zwolle, met als bijvak piano, ben ik naar de beiaardschool in Amersfoort gegaan. Die opleiding is onderdeel van het conservatorium Utrecht. Na zeven jaar was ik volleerd beiaardier.’
Juliana Regina
‘Het carillon van de Poldertoren is er niet zomaar eentje. Het is een vrij omvangrijk, redelijk onderhoudsarm instrument. Voor het laatst gerestaureerd in 2020. Stemmen hoeft niet. De klokken zijn van brons. Als die eenmaal gegoten zijn, blijven ze goed.
De zwaarste klok met de naam ‘Juliana Regina’ weegt 2382 kilo en is de luidklok. De kleinste klok weegt 13 kilo. In totaal telt de Poldertoren 48 klokken, allemaal gegoten in de jaren 1958-1959 door klokkengieterij Eijsbouts.’
In totaal telt de Poldertoren 48 klokken.
Zelf muziek arrangeren
‘Het carillon is erg veelzijdig. Je kunt er heel veel soorten muziek op spelen. Ik ben helemaal weg van George Gershwin. Jazzmuziek. Summertime ken je vast wel. De muziek voor het carillon arrangeer ik zelf. Geen computerwerk maar gewoon met de hand. Dat gaat veel sneller en is mooier.’
‘Toen Peter R. de Vries overleed heb ik zijn lievelingsnummer ‘A whiter shade of pale van Procol Harum’ in sneltreinvaart gearrangeerd. Het instuderen ervan ging vrij snel. Na het overlijden van Remco Campert, die een grote liefde had voor jazzmuziek, heb ik een extra nummer van Gershwin gearrangeerd en live gespeeld.’
‘Ter gelegenheid van onder anderen Koningsdag, het WK voetbal, sinterklaas, kerst en de Vredesweek speel ik zelf gearrangeerde nummers.’ En als je een fout maakt, hoort iedereen het? ‘Nee hoor. Ik studeer het heel goed in en dan komt het goed. Fouten horen zodanig te zijn dat ze niet opvallen.’
Samenspelen
‘Het grote platform in de toren, bij het carillon, leent zich uitstekend voor het samenspelen met andere instrumenten. Blazers van FlevoBrass bijvoorbeeld. Dat hebben we al een keer geprobeerd. In het slechtst denkbare weer, met harde wind en regen. Bij mooi weer wil ik dat, via het Cultuurbedrijf Noordoostpolder, misschien meer gaan doen. Het is prachtig om samen met andere instrumenten muziek te maken vanuit het middelpunt van de Noordoostpolder. De Poldertoren, gemaakt in dé Noordoostpolder. En dan hebben we het nog niet eens gehad over het schitterende uitzicht. Ook gemaakt in dé Noordoostpolder.’
Stadsbeiaardier Anne Kroeze: ‘Ik ben geen podiummens’
Bron: De Noordoostpolder (link)
Emmeloord Stadsbeiaardier Anne Kroeze (44) uit Emmeloord is enthousiast over de restauratie van de ophanging van het carillon in de poldertoren.
Ook het nieuwe klavier stemt hem tot tevredenheid. Zaterdag geeft hij om 15.00 uur een uur durend keuzeconcert, zodat iedereen in Emmeloord kan horen wat het vernieuwde carillon in huis heeft.
Een grote verbetering voor Kroeze is dat het nieuwe klavier, inmiddels het derde sinds het carillon in 1960 in de toren werd geplaatst, minder mechanische geluiden maakt bij het bespelen. Het ‘toetsenbord’ is aan slijtage onderhevig, omdat de toetsen ook niet zachtaardig beroerd worden door de beiaardier. Kroeze toont het eelt aan de pinkkant van zijn vuisten, waarmee hij de toetsen aanslaat. ‘Het is een zwaar instrument om te bespelen, vooral in de zomer, hoewel expressief spel absoluut mogelijk is. Van sterk naar zacht, en alles daar tussen in. Net zo als bij andere muziekinstrumenten. Het is geen spartaans instrument’, zegt hij.
Handdoek
‘Al het warm is neem ik water en een handdoek mee in de toren. Dan is het carillon bespelen een hele uitdaging.’ Het instrument in Emmeloord speelt bovendien zwaarder dan gemiddelde carillons in Nederland. Kroeze weet waar hij over spreekt, want hij beklimt nog al eens een toren voor een gastconcert of als vervanger van een beiaardier.
‘Dat komt omdat de klokken hier horizontaal en breeduit hangen. De verbinding van de toets naar de klepel met de tuimelassen is soms een paar meter lang. Dat speelt taai, maar het is een eigenschap van het instrument. Mij stoort het niet, ik ben er aan gewend. Het voordeel voor mij is dan weer dat wanneer ik ergens anders speel het altijd meevalt.
Geluid draagt ver
Als de klank van de 48 door Koninklijke Eijsbouts gegoten klokken ter sprake komt wordt Kroeze bijna lyrisch. ‘Die is uitstekend, heel fraai.’ Dat heeft in de eerste plaats met de kwaliteit van de klokken te maken, maar ook met de hoogte waarop ze hangen. ‘Door die hoogte draagt het geluid heel ver. Ik hoorde ze laatst toen ik op de fiets bijna halverwege Bant was nog.’
Ieder kwartier speelt het carillon namelijk een wijsje om de inwoners van de stad bij de tijd te houden. Kroeze pakt de lift naar de speelcabine op marktdagen van 11.00 tot 12.00 uur en op koopavond van 19.00 tot 20.00 uur. Hij kan zich muzikaal ook uitstekend uitleven op het instrument dat met 48 klokken 4 octaven bestrijkt. ‘Ja en dan is er qua noten (toetsen) ook veel mogelijk.’
‘4 octaven is overigens ook de standaard voor carillons hoor. Er zijn wel grotere, maar ook kleindere, dit is prima. Ik heb qua notenbereik geen beperkingen.’ De klokkenbespeler heeft echter wel beperkingen als je het instrument vergelijkt met bijvoorbeeld piano, overigens een instrument dat hij als bijvak deed op het Conservatorium in Zwolle naast het hoofdvak orgel. De pianist heeft namelijk de mogelijkheid om de tonen meteen te dempen om nagalm te voorkomen.
Nagalm
‘De nagalm van de grote klokken beperkt ons. In het hoge register kunnen we virtuoos spelen, maar in het basregister galmen de zware klokken lang na. Daar moet je langzamer spelen, want anders klinkt alles door elkaar, maar dat leer je in de opleiding.’ Kroeze genoot zijn beiaardopleiding aan de Nederlandse Beiaardschool in Amersfoort, onderdeel van het conservatorium Utrecht.
Wie denkt dat Kroeze met oordoppen in de speelcabine onder het klokkenspel zit, heeft het mis. ‘Nee hoor. Het geluidsniveau in de cabine is heel acceptabel. Vaak zet ik een raam of de luiken open om het beter te kunnen horen.’ De bank in de cabine mocht ook vernieuwd worden, maar Kroeze wilde de oude behouden. ‘Ik vind het wel mooi om deze bank waarop mijn voorgangers Dirk S. Donker en Henk Held al speelden te houden.’
Geen podiummens
Het spel van de beiaardier draagt ver en bereikt veel mensen, maar toch ontvangt hij nooit applaus na een concert, waar andere musici dat graag met een gewaardeerde buiging over zich heen laten komen. ‘Ach, daar doe ik het niet voor. Ik ben geen podiummens. Dat spreekt me niet zo aan. Al krijg ik wel eens reacties hoor.’
Het is overigens niet zo dat een beiaardier nooit applaus krijgt, weet Kroeze. ‘In de Verenigde Staten zijn concerten waarbij het publiek op klapstoeltjes buiten zit, dan krijg je wel applaus.’ Kroeze vindt het fijn als zijn carillonspel gewaardeerd wordt, maar geniet vooral ook zelf van het spel op het fascinerende oeroude instrument.
Muziek is zijn leven. Hij begon op trombone, maar dat blaasinstrument was niet aan hem besteed. Hij stapte snel over op orgel, het instrument waaraan hij verknocht raakte. ‘Ja leg het maar uit mijn passie voor orgel. Je hebt zoveel mogelijkheden met dit instrument, de klankkleuren zijn oneindig.’ Hij volgde op de muziekschool in Emmeloord lessen bij Wouter van den Broek. In 1992 deed hij de vooropleiding van het Conservatorium Zwolle en hij begon daar 2 jaar later aan de vakopleiding orgel met als bijvak piano.
Kerkorganist
Hij begon al jong als kerkorganist in De Hoeksteen in Emmeloord, speelde in Marknesse en Bant en is nu organist van de Jeruzalemkerk in Emmeloord, Mariakerk en Grote Kerk in Vollenhove en in de PKN in Marknesse. Verder begeleidt hij o.a. de koren Christelijk Mannenkoor Emmeloord en Melody Singers in Emmeloord.
Door corona mist hij de koorrepetities, maar de beiaardconcerten en begeleiding van online kerkdiensten gaan gewoon door. De musicus die niet geeft om applaus doorstaat fluitend de beperkingen van de corona lockdown. Kroeze is momenteel druk bezig om het programma voor het concert van zaterdag in te studeren. Het publiek kon kiezen uit 50 populaire werken, die gearrangeerd zijn voor beiaard. Als Kroeze zelf mocht kiezen zette hij George Gershwin bovenaan. ‘Die klanken zijn zo expressief.’
Cees Walinga – de Noordoostpolder
Stadsbeiaardier Anne Kroeze achter het nieuwe klavier in de speelcabine van het carillon in de Poldertoren (© Reina Halman Fotografie – De Noordoostpolder)
Tchaikovsky schreef voor piano de “12 jaargetijden”. Niet de seizoenen worden hier bedoeld, maar elke maand wordt uitgebeeld.
Januari en Februari schreef hij eind 1875, de overige werken in 1876.
Ik ben van plan ze alle 12 te arrangeren voor beiaard, en elke maand het betreffende werk hier te plaatsen. (Facebook link)
Januari 2021
Februari
Maart
April
Mei
Juni
Opname van “Juni”. Uit de reeks van 12 jaargetijden (maanden) van Tchaikovsky. Ieder werkje beeldt een maand uit.
Oorspronkelijk geschreven voor piano, door mijzelf gearrangeerd voor beiaard.
De maand “Juni” kreeg van Tchaikovsky als titel “Barcarolle”.
Ik ben nu op de helft van het arrangeren en opnemen van deze 12 delen.
Maar het is nog steeds erg leuk om te doen!
Juli
In de reeks van mijn arrangementen van de 12 jaargetijden (maanden) van Tchaikovsky: juli.
De titel van dit werkje is “Lied van de maaiers”.