Monument voor de gevallen Urkers
ook wel ‘het oorlogsmonument’
- Titel: Monument voor de gevallen Urkers
ook wel ‘het oorlogsmonument’ - Plaats: Monumentenlaan ten oosten van het kerkje aan de zee
- Kunstenaar: Philip Bolten & Nic. van der Schaft
- Geplaatst: 1946
Over het oorlogsmonument:
Het ‘Monument voor de Gevallen Urkers’ is opgericht ter nagedachtenis aan verzetsmensen en oorlogsslachtoffers uit Urk.
Tevens herinnert het gedenkteken aan drie joodse inwoners die op 9 april 1943 zijn omgekomen in het Poolse concentratiekamp Sobibor.
Het is een uit rode baksteen opgetrokken gedenkmuur met in het midden een zandstenen gedenkplaat.
Aan de linkerkant van de plaat bevindt zich een beeldje van een mannenfiguur en aan de rechterkant van een vrouwenfiguur in Urker klederdracht.
Boven de namen van verzetsmensen en oorlogsslachtoffers is in een cirkel het wapen van Urk aangebracht.
Het gedenkteken is 1 meter 90 hoog en 1 meter 20 breed.
Op de gedenksteen zijn de namen van dertien omgekomen Urkers aangebracht.
Wijziging
In 1995 is een zwarte marmeren gedenkplaat aan het monument toegevoegd. Hierop staan de namen van drie joodse oorlogsslachtoffers uit Urk.
Opschrift:
1940 (wapen van Urk met tekst in memoriam) 1945
PIETER HOEKMAN GEB. 14-1-1917
PIETER ROMKES GEB. 29-9-1915
HESSEL HOEFNAGEL GEB. 14-4-1922
PIET BROUWER GEB. 22-11-1919
ANDRIES PASTERKAMP GEB. 1-12-1924
PIETER HAKVOORT GEB. 1-5-1886
JAN RAS GEB. 4-11-1918
JAN PELLEBOER GEB. 26-11-1909
GERRIT KORF UK 83 GEB. 27-3-1905
JURIE V.D. BERG UK 83 GEB. 21-2-1918
SJOERD V.D. BERG UK 83 GEB. 5-8-1918
KLAAS KAPITEIN GEB. 10-1-1920
JAN HAKVOORT GEB. 19-8-1918
URK 31 AUG. 1946
Het beeld staat bovenaan een paar treden. Op de hoogste trede staat:
ISRAEL SAMUEL KROPVELD 5-1-1892, HENDRIKA DE LA PENHA 10-1-1895, LEA KROPVELD 31-3-1924
Kunstenaars
- Philip Bolten (architect)
- Nicolaas van der Schaft (Hof van Delft 1893 – overl. c. 1956), beeldhouwer
Bron www.4en5mei.nl
Joodse familie heeft prominentere plek na renovatie oorlogsmonument
Urk • Donderdag 30 april 2020 Het monument stond bloot aan alle weersomstandigheden. In het kader van 75 jaar vrijheid is besloten om het monument grondig te restaureren. Het was de bedoeling om het monument te onthullen met dodenherdenking. Door de coronamaatregelen gaat een grootse herdenking niet door.
Naast het monument is ook het omliggende pleintje onder handen genomen. Het plein is groter geworden en ook de bestrating is onder handen genomen. Rondom het plein zijn lagere bosjes geplaatst zodat bezoekers het monument beter kunnen zien. Aan de zijkant is ook vaste opstelplaats gemaakt voor een koor om op te treden.
Familie Kropveld
Met de renovatie van het monument zijn ook de namen van de familie Kropveld op een prominentere plek gezet. Bij het neerzetten van het monument in 1946 was het nog niet bekend dat er ook drie Joodse Urkers waren omgekomen. De familie Kropveld werd vermoord in concentratiekamp Sobibor in Polen.
Op een nieuwe plaquette naast het monument staan de namen van de familieleden. Voor de woning waar de familie Kropveld op Urk woonde, liggen sinds 2011 drie stolpersteinen.
Informatiebord
Later dit jaar komt een informatiebord bij het monument te staan. Daarop staat het verhaal van Urk in oorlogstijd. Op dat bord staan QR-codes. Als je die code scant, kun je de verhalen lezen van alle personen die op het Urker oorlogsmonument worden genoemd.
Opdat wij hen niet vergeten
U staat hier bij het Oorlogsmonument van Urk
Dit monument werd onthuld op 31 augustus 1946 voor 13 Urkers die zijn omgekomen tijdens de tweede wereldoorlog. Het monument is ontworpen door architect Philip Bold en beeldhouwer Nicolaas van der Schaft.
De Tweede Wereldoorlog op Urk
Door de toenemende spanning in Europa begon op 29 augustus 1939 de mobilisatie. Dit ging ook aan Urk niet voorbij en alle Urker mannen geboren tussen 1904 en 1920 werden opgeroepen voor militaire dienst. Het uitbreken van een nieuwe oorlog werd steeds waarschijnlijker. Er werden verduisteringsvoorschriften ingevoerd en de vrijwillige luchtbeschermingsdienst hield vanaf het Kerkje aan de Zee het luchtruim continu in de gaten.
De Duitse aanval op Nederland begon op 10 mei en op 15 mei capituleerde Nederland.
In eerste instantie was de invloed van het uitbreken van de tweede wereldoorlog op Urk nog niet erg groot. Dit veranderde naarmate de oorlog vorderde. Door overvliegende bommenwerpers spoelde honderden vliegeniers aan bij Urk.
De Duitse bezetter voerde diverse controles en razzia’s uit. Doordat er op Urk nog voldoende vis aangevoerd kon worden werd het een toevluchtsoord voor onderduikers waaronder jonge mannen, Joodse vluchtelingen en kleine kinderen.
Verzet tegen de bezetter
Op Urk nam het verzet tegen de Duitsers toe toen steeds meer jongens moesten onderduiken en de maatregelen tegen de Joodse gemeenschap werden aangescherpt.
Het Urker verzet richtten zich vooral op het helpen van de bemanningsleden van neergestorte geallieerden vliegtuigen. Ook vonden verschillende mensen een onderduikplek op Urk.
Razzia
Op 17 november 1944 vond de grote razzia in de Noordoostpolder plaats.
De Duitsers sloten deze razzia af met Urk als eindpunt. Alle mannen tussen de 18 en 45 jaar moesten zich in de Wilhelminaschool melden. Ongeveer 80 Urker mannen werden gearresteerd en op transport gezet naar Duitsland. Na de oorlog keerden op één na alle mannen weer heelhuids op Urk terug.
Bevrijding
Terwijl de geallieerde strijdkrachten verder oprukten, troffen de Duitsers op Urk op 14 april 1945 al voorbereidingen voor de aftocht. De telefoonverbindingen werden verbroken en in de haven werden twee schepen tot zinken gebracht om de sluis te blokkeren.
Hierna verlieten de eerste Duitse schepen De Urker haven.
Twee dagen later op 16 april verlieten de laatste Duitsers Urk. Op vrijdag 20 april werden de eerste Canadezen met veel enthousiasme onthaald. Op 30 april volgende een groot bevrijdingsfeest. Op 5 mei werd heel Nederland bevrijd.
Familie Kropveld
Vanaf 1940 tot en met 1942 woonde het Joodse gezin Kropveld op Urk. Deze bestond uit Israël Samuel, Hendrika en hun dochter Lea. Zij waren het enige Joodse gezin dat tijdens de Tweede Wereldoorlog op Urk woonde. Na een dwangbevel van de Duitse bezetter op 12 mei 1942 moest de familie Kropfeld zich in Amsterdam vestigen. Niet veel later worden ze gedeporteerd naar Kamp Westerbork. Hier werden zij op 6 april 1943 op transport gesteld naar Sobibor. Op 9 april 1943 zijn zij in het Poolse concentratiekamp Sobibor omgekomen.
Namen op het monument
Achter de 16 namen op het monument gaan levensverhalen schuil van inwoners van Urk die op een of andere manier de vrijheid met een leven moesten bekopen. Ieder jaar op 4 mei vind bij dit monument een herdenking plaats om hen te gedenken die tijdens de tweede wereldoorlog het leven verloren. De namen die op dit moment staan leest u op de website van urkinoorlogstijd.nl (onveilige website)