Grafmonumnet Ensenerkerk

• Titel: Grafmonument Enser kerk
• Plaats : Schokland zuidpunt
• Materiaal: steen
• Geplaatst : 7 mei 2003

Op Schokland liggen twee bijzondere kerkhoven. De Ensenerkerk was een kerkgebouw in Ens op de zuidelijke punt van het toenmalige eiland Schokland.
Op het eiland liggen nog altijd de fundamenten.
Na de inpoldering van de Noordoostpolder werd er tijdens de Tweede Wereldoorlog archeologisch onderzoek gedaan.
De gevonden stoffelijke resten zijn later herbegraven binnen de ruimte waar de kerk heeft gestaan.

Foto: www.FlyingFlevoland.nl

In 1940 werden in opdracht van de ‘Stichting voor bevolkingsonderzoek in de drooggelegde Zuiderzeepolders’ de stoffelijke resten van de Schokkers van vóór 1859 opgegraven.
De bedoeling was (mede onder invloed van de rassenleer van de Duitse bezetter) het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek naar veronderstelde ‘onveranderde oude raskenmerken’ bij de geïsoleerde eilandbewoners.
De begraven Schokkers lagen allemaal binnen de door studenten van de Universiteit van Amsterdam vrij gelegde muurrestanten van de kerk.
De graven waren geheel zonder aanduidingen, zonder zerken en zonder kruizen.
Het gelaat van de doden was naar oosten gericht, ‘als symbolische vertolking van de verwachting van de dageraad van den jongsten dag’, aldus de leider van het onderzoek, de Amsterdamse antropoloog De Froe in de Kamper Almanak van 1940.
Soms werden nog restanten van eenvoudige kisten van grenenhout gevonden.
De stoffelijke resten werden in vijf grote kisten naar het Anatomisch Laboratorium van de Universiteit van Amsterdam gebracht voor verder onderzoek.
Het uitgevoerde anatomisch en volkenkundig onderzoek leverde echter geen nieuwe inzichten op.
De opgegraven beenderen zijn gelukkig altijd goed bewaard gebleven.

Sinds een aantal jaren valt het beheer van de kerk onder de ‘Stichting Het Flevolandschap’, dat de fundamenten in 2002 grondig liet restaureren.
In december van hetzelfde jaar kregen de meeste van de destijds opgegraven 147 stoffelijke overschotten van de Schokkers na meer dan zestig jaar een waardige rustplaats in het hart van het kerkje van Ens.
De Schokkervereniging van nazaten van de eilanders had er jarenlang voor moeten vechten.

Foto Suzanne Klappe

Op 7 mei 2003 werd met een ceremonie rond de kerkruïne en in aanwezigheid van veel nazaten
het laatste skelet van de opgegraven Schokkers ‘compleet met grafmonument, gebed en teraardebestelling en hier en daar zelfs een traan herbegraven. ‘
Meer dan zestig jaar moesten de stoffelijke overschotten wachten in een duistere en vergeten hoek van de antropologische studiezaal,
zoals de bij de plechtigheid aanwezige staatssecretaris van Cultuur, Cees van Leeuwen de situatie van de beenderen nogal plastisch omschreef.