Dirk S Donker
Dirk Donker was de eerste in de Nederlandse beiaardgeschiedenis die de ‘prijs van uitnemendheid’ behaalde.
Beiaardier Dirk Donker bespeelt zes carillons in het Noorden
„Een nummer van Beatles op dit instrument zou vloeken”
Dit is een automatische vertaling (OCR) uit de krant. Incl foutjes.
LEEUWARDEN – De weg naar zijn werk voert hem langs steeds smaller wordende trappen naar het torentje van het Leeuwarder stadhuis. Op een stoffige zolder in een afgeschermde ruimte neemt hij plaats achter een installatie van pedalen toetsen en kabels en begint erop te ‘rammen’: Dirk Donker, stadsbeiaardier van onder andere Leeuwarden. In de Middeleeuwen had de beiaardier tot taak de stedelingen attent te maken op de tijd. Nu is het folklo
re geworden, maar het klokkenspel is nog steeds een onmisbaar onderdeel van de stadsfeer.
Beiaardier Dirk Donker uit Oppenhuizen heeft zijn opleiding onder andere genoten op de Nederlandse Beiaard-school in Amersfoort. Hij is in vaste
dienst van de plaatsen Leeuwarden, Sneek, Dokkum, Joure, Emmeloord en Groningen. In de klokketoren van het stadhuis in Leeuwarden speelt Donker
vrijdags tussen tien en elf uur ‘s morgens. Soms neemt hii zijn hond Ruben mee. Die ligt dan heel rustig achter de constructie, waarmee hij het carillon bedient. „Als ik speel, slaapt hi en als ik ophoud, wordt hij wakker , zegt Dirk grinnikend tussen twee nummers door. Het bespelen van het carillon vereist
nogal wat inspanning. Met beiden vuisten slaat hij de toetsen in, terwijl hij met zijn voeten heftig op de pedalen trapt.
Hij schiet van links naar rechts over het toetsenpaneel en het hele mechanisme rammelt en kraakt. Zelf hoort de beiaardier weinig van zijn spel. In ziin kamertje hangt een monitor, die verbonden is met een microfoon bij het carillon. Zo kan hij toch de klankkleur bepalen.
„Maar de muziek moetje eigenlijk beneden horen”, roept hij over zijn schouder.
Donker speelt zeven dagen van de week, dus vakantie is er vaak niet bij. Er kan eventueel wel een vervanger worden geregeld, maar daar is hij geen voorstander van. „Ik moet de kwaliteit een beetje bewaken en niet alle beiaardiers zijn Kwalitatief even goed”.
Volgens Donker is er nog veel belangstelling voor het beroep van beiaardier, maar ook in deze sector heeft de werkloosheid zijn intrede gedaan. Het aantal
arbeidsplaatsen voor een beiaardier is nu eenmaal beperkt. Het beroep ontstond in de vijftiende eeuw, toen men het uurwerk had uitgevonden. Om de
mensen attent te maken op de tijdklok in de toren, werd voor ieder uur een een riedeltje op de klokken gespeeld. Dit riedeltje groeide uit tot een melodie en de man die zich daar mee bezig Weid, noemde men beiaardier.
Voor carillon zijn er sindsdien honderden composities gemaakt ra bestaan. Aken gearrangeerd voor het klokkenspel „Je kunt niet zomaar leder Miler liedje of muziekstuk op het carillon spelen. Bijvoorbeeld een nummer van de Beatles op dit instrument zou vloeken. Het zou ongeschikt zijn omdat het
voor een groot gedeelte is opgesmukt met een ritmesectie. Er blijft weinig over, als je die muziek terugbrengt tot de kale toon. Maar ook de sfeer van die muziek komt niet overeen met die van het klokkenspel „Het repertoire, dat ik speel is een mix van herkenbare muziek. Ik probeer een zo groot mogelijke schakering aan te bieden, van Beethoven tot de Sound of Music. Er zijn ook minieme composities, maar die zal niet iedereen op prijs stellen en stadsklokkenspel wordt eigenlijk ongevraagd aangeboden. Het is niet zo makkelijk te ontlopen n gewoon concert”, aldus Dirk Donk
De beiaardier heeft geen uitgesproken voorkeur om in een bepaalde stad te spelen. Iieder carillon heeft volgens hem zijn charme Er zijn er wel grote verschillen tussen de verschillende klokkenspelen. Zo heeft het carlllon Groningen een grote klok van 8000 kilo, terwijl de klok van Leeuwarden maar 400 kilo weegt.
Maar één ding hebben de carillons gemeen, ze zijn zeer oud. Het klokkenspel van Leeuwarden dateert uit 1684 Een uitzondering is Dokkum Daar is enkele jaren geleden een leden een splinternieuw carillon in gebruik genomen.
Er ziin nog twee klokkengieterijen in Nederland, die ook het onderhoud van de klokken doen In vroegere tijden maakten deze bedrijven ook andere produkten van minder aard, namelijk kanonnen.
Om elf uur vrijdagmorgen is Dirk uitgespeeld. Hij pakt zijn partituren , maakt de hond wakker en daalt via allerlei trappen weer naar de bewoonde wereld.
Voor de rest van de week worden door hem vervaardigde banden afgespeeld. Mechanische muziek, maar van de hand van de man die één maal per week een live optreden verzorgd.
16 augustus 1993
LEEUWARDEN – Elke vrijdagmorgen omstreeks kwart voor tien bestijgt Dirk S. Donker de trappen van het monumentale Leeuwarder stadhuis. Waar de meeste bezoekers stoppen, in de Eekhoffzaal, daar gaat de stadsbeiaardier nog verder. Tot onder de hanebalken, die voorzien zijn van geschreven waarschuwingen als ‘pas op, want dit hout is hard. Dirk Donker weet al S’ irenlang de listen en lagen van et stadhuis letterlijk te ontlopen.
Het gaat niet altijd en overal goed. Ooit dreigde hij het slachtoffer te worden van een vallende klepel, 80 kilo zwaar, die uit het klokkenspel van de poldertoren in Emmeloord donderde. Gelukkig lag het beiaardiersdak nog tussen het brok ijzer en het hoofd van Donker in, zodat hij met de schrik vrij kwam. Een beiaardier maakt alüjd eerst een trimtocht van een variabel aantal traptreden voordat hij toekomt aan de uitvoering van een concert, maar daar hoort niemand Dirk Donker (52) over klafen. Eenmaal boven, onder de lokken en achter het instrumentarium, is hij de musicus die een eeuwenlange traditie in de Lage Landen voortzet.
Het Leeuwarder carillon, een jaar of twintig geleden uit de motteballen gehaald en weer in de stadhuistoren neergehangen (oorspronkelijk hoorden ze in de afgebroken Nieuwe Toren thuis), is betrekkelijk klein en licht vergeleken met klokkenspelen elders. Dat hangt samen met de torenconstructie. „De Dom in Utrecht is niet gebouwd maar wel geschikt voor een groot carillon, de Martinitoren in Groningen ook. Daar is de zwaarste klok 9000 kilo terwijl Leeuwarden het moet doen met eentje van 350 kilo”, vertelt de beiaardier.
Ze worden vaak gezien op weg van de ene afspraak naar de andere, van vergadering naar vergadering. Sommigen van hen ‘halen’ vaak de Krant vanwege hun functie, anderen bewegen zich buiten het publieke circuit en gaan betrekkelijk anoniem door het leven. Maar allen hebben ze één ding gemeen: ze zijn solist, elk op zijn of haar vakgebied. In deze serie wordt een aantal van deze Leeuwarders naar voren gehaald. Een klein portret van mensen in een middelgrote stad.
Dirk Donker zit trouwens met niet minder plezier in de hoofdstedelijke stadhuistoren dan waar ook in Nederland of Vlaanderen. Hoewel… „Als je in Mechelen speelt of in de toren van de Onze Lieve Vrouwekerk van Antwerpen, bij de Schelde, dan zit je op goeie hoogte. Je hebt dan ook een pracht van een historische omgeving om je heen. In Dordrecht hangt een betrekkelijk nieuw carillon en dat klinkt schitterend over het water daar.”
In Leeuwarden zit Dirk Donker wat te laag om de muziek over de hele (binnenstad te laten uitstromen, maar de naaste omgeving kan volop genieten. Donker, die de benarde financiële situatie van Leeuwarden kent, zegt lachend te hopen dat hij niet wordt weggesaneerd door een ambtenaar die genoeg heeft van het carillonspel. laar de traditie van de vrijdagse carillonbespeling moet koste wat het kost worden gehandhaafd.
Dirk S. Donker blijft het Leeuwarder carillon bespelen zolang hij niet wordt weggesaneerd. Foto LC/Paul Janssen