Figurenomloop
Toen in 1959 de Poldertoren werd gebouwd, kwam de grote bouwmeester A.D. van Eck persoonlijk met het idee voor een figurenomloop. Hij stelde voor om een mechanisme te maken waarin schepen zouden verdwijnen en mensenpoppen er voor in de plaats zouden komen, het symbool voor de drooglegging. Dit idee ging in de ijskast omdat het lastig bleek iemand te vinden die zulke poppen kon maken.
Pas in 1962 kwam het idee weer boven drijven.
De Stichting Carillon Poldertoren, opgericht in 1958, droeg toen een bedrag van ƒ 3645,16 over aan de gemeenteraad. Dit bedrag kon dienen als startkapitaal voor het speelwerk in de toren, maar deskundigen schatten de kosten op zo’n ƒ 7000 tot ƒ 8000.
Jaren later, in 1980, besprak de Stichting A.D. van Eckfonds, onder leiding van wethouder Joukje van den Berg opnieuw de plannen voor de figurenomloop. Het initiatief kwam dit keer van de Lionsclub Noordoostpolder. De stichting besloot het idee te steunen. Een voorwaarde was wel dat het originele plan van Van Eck verder zou worden uitgewerkt.
De kosten werden geschat op ƒ 100.000. De stichting stelde ƒ 15.000 beschikbaar.
Er ontstond echter een discussie of een speelwerk als kunst kon worden beschouwd en of dat binnen de doelstellingen van het van Eck-fonds paste. Uiteindelijk werd besloten dat het een eerbetoon aan Van Eck zou zijn, en dat het fonds niet zomaar geld beschikbaar zou stellen voor elk verfraaiingsproject in de polder. De Lionsclub ging verder met het uitwerken, maar het duurde nog jaren voordat het daadwerkelijk gerealiseerd werd.
In 1992, ter ere van het feit dat de polder 50 jaar droog lag en de gemeente Noordoostpolder 30 jaar bestond, werd de figurenomloop uiteindelijk aangeboden aan het gemeentebestuur. Dankzij 20 sponsoren, waaronder het A.D. van Eckfonds en de Waterleiding Maatschappij Overijssel, werd het speelwerk eindelijk een realiteit. De ruimte voor de omloop was al in 1959 tijdens de bouw van de Poldertoren voorzien, en in september 1992 werd begonnen met de installatie.
De Koninklijke Klokkengieter Petit en Fritsen uit Aarle-Rixtel maakte het speelwerk, en kunstenaar Hans van Brunschot ontwierp de figuren, gemaakt van aluminium.
Op 9 september 1992 werd de figurenomloop officieel in gebruik genomen door toenmalig minister-president Ruud Lubbers. Vanuit een feesttent op het plein gaf hij het startsein, waarna de luikjes van het speelwerk opengingen en de figuren één voor één verschenen. Hoewel het speelwerk anders was dan Van Eck oorspronkelijk had bedacht, beeldt het nu de evolutie van de mens uit, van de oertijd tot het heden. (ai)
Kapot
De kwaliteit van de figurenomloop is hilarisch. De duiven schijten de machine kapot.
Op maandag 29 maart 2010 is hij, na grondige restauratie, opnieuw in gebruik genomen.
Echter……. meteen weer defect !
De figurenomloop bestaat uit :
- een mammoet
- een oermens
- een koggeschip
- de pionier
- een maaidorser
- een fabriek.
De vormgeving van de omloop is anders geworden dan van Eck in 1959 in gedachten had.
De symbolische betekenis is echter overduidelijk.
In zes figuren, waarvan vier gecomprimeerd driedimensionaal en twee enkel vlak, is de ontwikkeling van de oertijd tot heden gestileerd weergegeven. De aluminium figuren zijn beschilderd met weerbestendige lak.
De omlooptijden zijn facultatief instelbaar.
INDUSTRIALISERING
Duidelijk is, dat niet alleen de agrarische bedrijfstak bepalend is geweest voor de ontwikkeling van Noordoostpolder.
In het ruim dertig jarig bestaan van de gemeente zijn nijverheid, industrie en diensten de grootste werkgevers geworden.
Hedendaagse industrie en bedrijvigheid worden in de laatste figuur gesymboliseerd door een gebouw met een schoorsteen.
Moderne techniek wordt aangegeven door twee draaiende landwielen.
DE MAAIDORSER
De landbouw heeft de Noordoostpolder mee groot gemaakt. De betekenis ervan is nog steeds eminent. De maaidorser staat voor de agrarische bedrijfstak, die de basis vormde voor de ontwikkeling van het gebied en die daaraan nog steeds een geweldige bijdrage levert. De gestileerde machine, enkel vlak, heeft een roterende beweging door middel van de haspel. Korenaren completeren de vormgeving en versterken de actie van de maaidorser.
DE PIONIER
Het is in 1992 vijftig jaar geleden dat de eerste spaden in de drassige bodem van de voormalige Zuiderzee zijn gezet. Uit die tijd stammen de pioniers, die de eerste aanzet voor Noordoostpolder hebben gemaakt tot wat het thans is. Met het opnemen van ‘de pionier’ in de figuren- omloop wordt een hommage gebracht aan de mannen en vrouwen van het eerste uur. De pionier beweegt de spade die de moeizame grondbewerking van toen symboliseert.
HET KOGGESCHIP
Symboliek gaat snel. Ooit heeft het Koggeschip de voormalige Zuiderzee bevaren. Een stevig en sterk schip op de ruige wateren van toen. Het Koggeschip siert de toren ook als windwijzer. In de figurenomloop beweegt het schip op en neer vanuit de voetplaat. Daarvoor zijn in tegengestelde richting bewegende golven geplaatst die dat effect nog versterken.
DE MAMMOET
Ooit hebben mammoeten rondgezworven op wat nu het grondgebied van de gemeente Noordoostpolder is. In de ijstijd moet dat het geval zijn geweest. De mammoet in de toren maakt een eenvoudige op- en neergaande beweging vanuit de voetplaat. De verplaatsing van de mammoet wordt daardoor gesuggereerd.
DE OERMENS
In de tijd van de mammoeten moet ook de eerste oermens zijn intrede in het gebied hebben gedaan. Sporen daarvan zijn teruggevonden. Of ze daadwerkelijk op mammoeten gejaagd hebben, is niet duidelijk, waarschijnlijk wel. De knots van de oermens maakt een op-en neergaande beweging en stelt een slaande beweging in de richting van de mammoet voor.
Toevoeging: het speelwerkje van Creil werkt inmiddels weer.