Het gebruik van sproeivliegtuigen in de landbouw begon bijna een eeuw geleden. In de jaren 1920 werden de eerste proeven uitgevoerd met het verspreiden van landbouwchemicaliën vanuit de lucht. De Duitse vliegtuigbouwer Hugo Junkers vroeg in 1925 zelfs patent aan voor een poederverstuifsysteem. Wat toen begon als een technologische innovatie, groeide uit tot een wereldwijd toegepaste methode voor gewasbescherming.

Van eerste proeven tot gespecialiseerde landbouwvliegtuigen

Aanvankelijk werd er geëxperimenteerd met helikopters, maar voor grote akkers bleken vliegtuigen veel efficiënter. Oude militaire toestellen, zoals de populaire Boeing-Stearman Model 75-trainers uit de VS, werden omgebouwd voor landbouwtaken. Later ontwierpen fabrikanten speciale landbouwvliegtuigen: kleine, robuuste toestellen met één zitplaats, eenvoudig in onderhoud en voorzien van sproeiarmen onder de vleugels.

Deze vliegtuigen waren meestal laagdekkers of tweedekkers, aangedreven door propellers met zuigermotoren of turboprops. Hoewel effectief, brachten ze risico’s met zich mee: naast ongevallen liep de piloot gevaar voor blootstelling aan giftige dampen, vooral bij het sproeien van inmiddels grotendeels verboden organofosforverbindingen.

Nederland en de eerste sproeiproeven

In 1947 richtten overheid en bedrijfsleven de Stichting voor Hefschroefvliegtuigen op, die een Sikorsky S-51 helikopter aanschafte voor landbouwtoepassingen. Het Ministerie van Landbouw zag grote mogelijkheden en begon in 1948 met vliegproeven. Prins Bernhard stelde hiervoor zijn Stinson L-1 Vigilant ter beschikking.

In de Noordoostpolder, aangelegd om het Nederlandse landbouwareaal uit te breiden, werden vliegtuigen niet alleen gebruikt voor het sproeien van gewassen, maar ook voor het zaaien van riet in ongerijpte bodems. In 1949 werden proeven gedaan om schimmel in koolzaadvelden te bestrijden, met zowel helikopters als vliegtuigen zoals de Auster Mk. V.

De eerste inzet in de Noordoostpolder

Op 24 juni 1950 werd voor het eerst een vliegtuig ingezet voor gewasbescherming in de Noordoostpolder. Enkele dagen later kwam er een tweede toestel bij. Helaas eindigde een vlucht op 5 juli 1950 in een tragisch ongeval: piloot August Hamming stortte neer met zijn Auster Mk. V, waarbij hij om het leven kwam. Een monument aan de Pilotenweg herinnert hieraan.

Het einde van sproeivliegtuigen in de landbouw

Na decennia van gebruik kwam er in 2011 een wettelijk verbod op het gebruik van sproeivliegtuigen voor het verspreiden van pesticiden, zowel in vloeibare als in poedervorm. Sinds 26 november 2011 is het slechts in uitzonderlijke gevallen, bijvoorbeeld bij extreme weersomstandigheden, toegestaan om een vrijstelling te krijgen. Dit verbod werd al in 2007 aangekondigd in de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden, onder verantwoordelijkheid van staatssecretaris Henk Bleker.