De dodenakker

Toen Urk steeds minder landbouwgrond kreeg, werd het eiland meer afhankelijk van de visserij. Veel Urkers kwamen om op zee en werden op het kerkhof herdacht, naast degenen die op het eiland zelf hun laatste adem uitbliezen. In de loop van de negentiende eeuw was het nog steeds gevaarlijk op het eiland want de afkalving van het eiland dreigde continu. Echter niet zo erg als op het eiland Schokland. Dat eiland werd in 1859 op last van de Koning ontruimd, waarna veel Schokkers zich op Urk vestigden. Wie op Urk Buter, Van Eerde of Ruiten heet, is vrijwel zeker van Schokker afkomst. Op het oude kerkhof naast het kerkje zijn  nog enkele grafstenen te vinden van mensen die op Schokland geboren zijn en op Urk overleden. De ellende is aan veel stenen af te lezen, maar ook is een aantal verhalen overgeleverd, zoals dat van een zekere Marretje Buter. Zij trouwde in 1890 met Paulus de Boer, wiens moeder, Jacoba Aleida Gillot, eveneens van Schokland afkomstig was. Paulus verdronk op 22 oktober 1903, toen de UK186 met man en muis verging. Hij werd nooit teruggevonden. Marretje hertrouwde in 1909 met Toon Bakker. Voor dit huwelijk was toestemming van de rechtbank nodig omdat Marretjes eerste man officieel als vermist was opgegeven. Helaas, ook haar tweede man kwam op zee om het leven. Op 12 augustus 1918 werd het schip waarop hij schipper was door een Duitse onderzeeboot getorpedeerd of gemitrailleerd. Zijn stoffelijk overschot werd in Den Helder aan land gebracht en op Urk begraven. Marretje zelf overleed op 19 september 1933. Zij werd eveneens begraven op het kerkhof naast het Kerkje aan de Zee in graf nr. 488.

Het kerkhof ligt aan de zuidzijde van de kerk en is te bereiken via een fraaie poort die uit giet- en smeedijzeren delen bestaat. In een boog boven het hek staat de tekst “Laatste rustplaats” met in het midden een toepasselijke doodskop met beenderen. Het zal een ieder duidelijk zijn wat voor plek hij of zij hier betreedt. Het gehele kerkhof wordt door een hek omgeven, deels bevestigd op een laag bakstenen muurtje. Het kerkhof ligt wat hoger dan de omgeving, waarschijnlijk als gevolg van het vele begraven. Aan de zuidzijde staat een rij bomen, maar die hebben ook ooit aan de andere zijden gestaan. Het baarhuisje staat in de zuidwestelijke hoek van de begraafplaats en is in de tijd een aantal maal verbouwd. De grafmonumenten, afwisselend staande of liggende stenen, liggen dicht opeen met op de open ruimten fijn grind. Er wordt nog steeds begraven, getuige de wat nieuwere grafmonumenten en de bijzettingen in bestaande graven. Tussen de grafmonumenten ligt nog een aantal zerken uit de tweede helft van de negentiende eeuw. Samen met de latere grafmonumenten vormen ze een fraaie staalkaart van het begraven op Urk in de laatste anderhalve eeuw. Op de grafmonumenten valt regelmatig de tekst “verdronken” of “gebleven op zee” te lezen. Samen met de foto’s die op sommige grafmonumenten voorkomen, maken ze dit kerkhof tot een bijzondere plaats.

Toen Urk in 1939 ophield een eiland te zijn, kreeg het na verloop van tijd eindelijk ruimte voor expansie. Daarnaast was het gevaar voor afkalving van het eiland bijna voorgoed verdwenen. In 1950 kreeg ook het kerkhof wat meer rust. In de drooggevallen polder, nabij het voormalige eiland, werd een nieuwe gemeentelijke begraafplaats aangelegd. Later volgde nog een gemeentelijke begraafplaats, de Vormt, waar net als op het oude kerkhof op de grafmonumenten te zien is hoe de visserij voorspoed maar ook verdriet brengt. Want hoe Urk ook veranderde, wat nimmer verdwijnt, zijn de vissers die op zee blijven.

Bron: dodenakkers.nl