De Olifanten van Almere: Een Iconisch Kunstwerk

Langs de snelwegen A6 en A27, ter hoogte van het knooppunt Almere, staat een opvallend kunstwerk: ‘De Olifanten van Almere’. Misschien heeft u ze weleens gezien. Dit beeldhouwwerk is ontworpen door kunstenaar Tom Claassen, wiens creaties veelvuldig in de openbare ruimte te bewonderen zijn. Maar waarom juist olifanten? En waarom op deze plek?

foto: artatsite.com

De weg naar beeldhouwkunst
Tom Claassen (51) had aanvankelijk een andere richting voor ogen en wilde interieurarchitect worden. Op twintigjarige leeftijd startte hij daarom zijn opleiding aan de Academie voor Beeldende Kunsten Sint-Joost in Breda. Hij legt uit: “Tijdens het basisjaar zaten de studenten plastische vormgeving en architectuur in dezelfde groep. Het overstappen naar beeldhouwkunst was daardoor eenvoudig toen ik ontdekte dat mijn klasgenoten zich bezighielden met veel interessantere projecten.” In 1989 behaalde Claassen zijn diploma en ontving later verschillende onderscheidingen, waaronder de Aanmoedigingsprijs van de stad Amsterdam (1993) en de Charlotte Köhler Prijs (1994).

De magie van beeldhouwkunst
Wat Claassen het meest aantrekt in zijn vak, is de vrijheid om grenzeloos te creëren en de veelzijdige connecties met andere disciplines en de wereld om hem heen. Het werk waar hij het meest trots op is? ‘De Olifanten van Almere’. Hij waardeert vooral de manier waarop ze enerzijds sterk aanwezig zijn en tegelijkertijd onbereikbaar blijven, wat bij voorbijgangers verwondering oproept.

Op de vraag waarom hij juist voor olifanten koos, geeft Claassen een verrassend antwoord: “Olifanten werden in vroegere tijden gebruikt als transportmiddel. Denk bijvoorbeeld aan Hannibal, die met deze dieren de Alpen overstak. Vanuit die gedachte was de link naar Almere Buiten snel gelegd. Bovendien zijn olifanten groot genoeg om binnen de schaal van het knooppunt op te vallen en boven de taluds van de viaducten uit te steken. Hierdoor lijken hun ruggen visueel te versmelten met de lucht boven de polder.” De beelden zijn indrukwekkend qua afmetingen: ze zijn elk 11 meter lang, bijna 7 meter hoog en wegen maar liefst 40.000 kilo.

Symboliek en plaatsing
Claassen ziet zijn olifanten als een knipoog naar vrachtwagens: “In feite zijn het vervoermiddelen, vandaar dat ze letterlijk op een parkeerplaats staan. Doordat de funderingsplaten door de inklinking van de polder omhoog zijn gekomen, lijken de olifanten nu op tafels te staan. Er zijn plannen om bij de renovatie van de A6 de parkeerplaats aan te pakken, waarbij mogelijk twee olifanten iets naar achteren verplaatst worden om ruimte te maken voor de wegverbreding.”

Over de opbouw van het kunstwerk vertelt hij verder: “Er zijn vijf identieke olifanten, allemaal gegoten uit dezelfde mal. Ze zijn strategisch geplaatst zodat je vanuit iedere hoek een ander perspectief op het dier hebt. De lijnen die over de beelden lopen, geven structuur en herinneren aan de contouren van carrosserieën of autoportieren. Zonder deze lijnen zouden de olifanten veel minder dynamisch ogen. Bovendien verwijzen ze naar de gietnaden die ontstaan bij het afgieten van een beeld.”

Claassen kiest er bewust voor om details tot een minimum te beperken. De slurf en slagtanden zijn slechts subtiel aangeduid, omdat hij in al zijn werken streeft naar een vereenvoudigde, rudimentaire vorm. “Mijn beelden krijgen uiteindelijk altijd hun eigen karakter,” zegt hij. “Zelfs als ze herkenbare vormen aannemen, blijft er een onmiskenbare signatuur van mijn hand in zitten.”

Van idee naar werkelijkheid
Het kunstwerk kwam tot stand in opdracht van Rijkswaterstaat en werd op 11 december 1999 officieel onthuld door minister Tineke Netelenbos. Claassen werkte ongeveer twee jaar aan de realisatie van de beelden. “Ze zijn opgebouwd uit een stalen frame, opgevuld met piepschuim en afgewerkt met twee lagen spuitbeton. Vaak besteed ik het gietwerk uit aan gespecialiseerde bedrijven, zoals bij de pony’s in Maastricht of het betonnen konijn in Zoetermeer.”

Zo blijven ‘De Olifanten van Almere’ een intrigerend baken langs de snelweg, een spel tussen kunst, infrastructuur en de verbeelding van de reiziger.

(AI)