Vergeten

Inwoners van de Noordoostpolder vergeten vaak dat De Wieringermeerpolder hen voor ging.


Voor ons zijn de Zuiderzeewerken:

  1. De Noordoostpolder met Emmeloord
  2.  Oostelijk Flevoland met Lelystad
  3. Zuidelijk Flevoland met Almere

Wij denken aan Flevoland, aan de IJsselmeerpolders.

Maar strikt genomen ging De Wieringermeerpolder ons voor.

Ontstaansgeschiedenis WieringermeerEven
in een notendop
uitleggen
aan de hand
van een tijdspad:


1916 Storm

Een zware storm op de Zuiderzee teistert het aangrenzende land aan alle kanten. De complete Anna Paulowna polder liep onder water.
Nederland was er klaar mee.
Er werd al 30 jaar gepraat, de Zuiderzeevereeniging was al in 1886 opgericht, maar nu, onder leiding van de minister van Waterstaat Prof. Dr. Cornelis Lely ging het snel.

1918 Zuiderzeewet

De plannen:

    1. De afsluitdijk
    2. het zuidoostelijk deel (nu Oostelijk en Zuidelijk Flevoland)
    3. Noordwestelijke polder (Wieringermeer)
    4. Markerwaard
    5. Noordoostpolder
Ontwerptekening

Ontwerptekening met onderaan de kaart een tijdsplan

1926 Proefpolder

In 1924 kwam Lovink met het voorstel een kleine proefpolder aan te leggen om praktische ervaringen op te doen met het in cultuur brengen van de gronden in de nieuw aan te leggen Wieringermeer.
Om die reden werd in 1926-1927 bij het dorp Andijk in de Zuiderzee een 40 hectare grote proefpolder aangelegd.

1930 Wieringermeerpolder

Opschieten. Omdat Nederland grote behoefte had aan landbouwgrond werd in 1927 de aanleg van de Wieringermeer versneld.
Dus nog voor de aanleg van de afsluitdijk.
De 18 km lange dijk werd dus in de Zuiderzee aangelegd en moest zwaarder worden uitgevoerd.
Op 21 augustus 1930 viel de polder droog. Vanaf 1934 werd het nieuwe land in cultuur genomen.
De polder was feitelijk geen IJsselmeerpolder, maar een Zuiderzeepolder.
De Noordoostpolder is daarom wel de eerste en oudste IJsselmeerpolder.

1932 Afsluitdijk

Gelijk met de aanleg van de Wieringermeer polder in 1927 werd ook begonnen met de aanleg van de afsluitdijk.
28 mei 1932, om 13.02 uur werd de Afsluitdijk gesloten. De Zuiderzee werd IJsselmeer.

1942 Noordoostpolder


Tijdbalk Zuiderzeewerken IJsselmeerpolders Flevoland Noordoostpolder 60 80

1945 Duitsers blazen de dijk op.

Vlak voor de bevrijding, op 17 april 1945, blazen de Duitsers de dijk van de Wieringermeerpolder op.
De pas 15 jaar oude polder Wieringermeer liep binnen twee etmalen onder water. De Duitsers laten het land blank staan (inundatie) om een geallieerde luchtlanding in de buurt van de Afsluitdijk te voorkomen. Zevenduizend bewoners en zeker 1000 onderduikers moeten vluchten.

  • Verwoest werden 400 boerderijen, 1000 woningen, 7 scholen, 2 kerken en vele pakhuizen/schuren
  • Beschadigd (licht of zwaar): 150 woningen, 100 boerderijen, 7 kerken
  • Verloren gegaan: 20.000 ha oogst, landbouwwerktuigen en huisraad

De beide gaten waren gedicht op 5 augustus 1945. Er was toen een nieuwe dijk om de gaten aangelegd. De gemalen Lely bij Medemblik en Leemans bij Den Oever konden op 9 augustus beginnen met droogmalen.  Op 11 december was al het water uitgeslagen, na 124 dagen pompen.

Ook de Noordoostpolder beleeft bange momenten als het gerucht gaat dat de Duitsers de dijk nabij Rutten willen opblazen.
Het verhaal gaat dat dit plan is verijdelt door drie dappere Poolse soldaten in Duitse krijgsdienst, Lipowski, Sloma, Brillowski en Pufelski,  die contact onderhielden met de illegaliteit.
De algemeen verbreide opvatting, dat deze Polen een aandeel hadden in het voorkomen daarvan, is later weersproken.
Maar aan dit verhaal danken we nog wel de Polenweg en Polentocht in Noordoostpolder.

Bestuur

Wie werd de baas ? Daar had Nederland al wat slechte ervaring mee. Er was links en rechts al meer land ingepolderd.

De Haarlemmermeerpolder bijvoorbeeld. Haarlemmermeer, een natte boel net onder het huidige Schiphol. Het werd ook wel  ‘de Waterwolf’ genoemd.
En net zoals de storm van 1916 het startsein gaf voor Flevoland, gaf hier een storm in 1836 het startsein. In 1840 ging bij Hillegom de eerste spade in de grond en in 1852 was de boel droog.

En vervolgens werd de polder aan haar lot overgelaten ! Chaos, anarchie, ziektes en diepe armoe waren het gevolg.

Het Rijk wilde koste wat kost een herhaling van die ellende vermijden.
In 1930 werd de Directie van de Wieringermeer in het leven geroepen met als doel de polders (meervoud) te ontwikkelen en alles in goede banen te leiden. En met alles, bedoelde men ook echt alles. De Voorlopige Directie zorgde voor de uitgifte van cultuur- en bouwgronden, bebossing en beplanting, woningbouw, de aanleg van de waterleidingen, elektriciteit, het onderwijs en medische en godsdienstige verzorging. Nu is dat een heel normale gang van zaken in Nederland. In het begin van de twintigste eeuw was die verregaande staatsbemoeienis ongekend.

Het Rijk stelde arbeiders aan om het land te ontginnen en ook de eerste boeren werden zorgvuldig geselecteerd.
Het was een groot succes.  De bewoners kwamen overal vandaan. Iedereen had zijn oude leven achter zich gelaten en gezamenlijk groeide een nieuwe gemeenschap. Verenigingen schoten als paddenstoelen uit de grond. Het waren er al snel zoveel dat er gekscherend werd gesproken over ‘de Wieringermeerziekte’. 

Na de Wieringermeerpolder volgde de Noordoostpolder. 1940 De Duitsers hadden het inmiddels voor het zeggen. Alhoewel de werkzaamheden werden gedoogd, werd ook veel verboden of afgekeurd. Het was ‘op eieren lopen’.
Het is daarom dat men geen nieuw bestuur voor de Noordoostpolder heeft durven voor te stellen, maar voorzichtig sprak van:

‘Directie van de Wieringermeer, afdeling Noordoostpolderwerken’. 

in de volksmond kortweg: de Directie. In 1963 is de naam veranderd in Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders, afgekort RIJP.
Vanaf 1937 werd de directeur van de Directie (dr. Ir. S. Smeding ) tevens landdrost van het openbaar lichaam.

De afsluitdijk

Dorpen

De grote plannenmaker binnen de Wieringermeer was de Delftse hoogleraar bouwkunde M.J. Granpré Molière.
In zijn eerste plan was sprake van 13 kleine dorpjes. Het werden er uiteindelijk slechts vier. De gedachte gold dat de dorpjes niet te groot mochten worden, omdat in grote dorpen de arbeiders te veel macht zouden kunnen krijgen en het daardoor broeinesten van opstandige activiteiten konden worden.

  • Slootdorp
  • Middenmeer
  • Wieringerwerf.
  • Kreileroord, dateert uit de jaren ’50.

Stichting Joodse Arbeid

Van 1934 tot de opheffing door de Duitse bezetter in 1941 was bij Slootdorp een werkdorp van de Stichting Joodse Arbeid gevestigd, waar jongeren uit Duitsland en Oostenrijk die voor het opkomende antisemitisme in hun vaderland waren gevlucht, werden opgevangen. De vaak hooggeschoolde jongeren kregen in het dorp een agrarische of technische opleiding die hun kansen op emigratie naar Palestina moest vergroten. Het nog bestaande hoofdgebouw werd door hen zelf gebouwd. Eromheen lagen woonbarakken en een meubelmakerij, een timmerwerkplaats, een smederij en een bakkerij. Na de sluiting van het dorp op last van de Duitse autoriteiten, werden de 300 resterende joodse werkdorpers elders ondergebracht. Meer dan de helft werd later in de oorlog alsnog opgepakt en op transport gesteld naar de concentratiekampen. De overlevenden raakten over de hele wereld verspreid. Velen hielden tot op hoge leeftijd contact met bewoners van de Wieringermeer.

gebouwen

DK6 en DK7